16-мавзу. Давлатнинг минтақавий сиёсати ва ҳудудлар ривожланишининг истиқболлари

ЯҲМ дефлятори = Номинал ЯҲМ / Реал ЯҲМ

• ЯҲМ дефлятори = Номинал ЯҲМ / Реал ЯҲМ

Мамлакатнинг алоҳида ҳудудлари учун ЯҲМ дефляторини ҳисоблаш ҳам муҳим аҳамиятга эгадир. ЯҲМнинг дефлятори жорий даврда ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар бирлиги нархининг базис даврида ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар бирлиги нархига нисбатан қандай даражада ўзгарганлигини ифодалайди. У номинал ЯҲМ ҳажмини реал ЯҲМ ҳажмига бўлиш ёрдамида аниқланади:

ЯҲМнинг физик ҳажми индекси қуйидаги формула ёрдамида аниқланаш мақсадга мувофиқдир:

Jq = q1p0 / q0p0

Бу ерда: Jq – ЯҲМ физик ҳажмининг индекси;

q1 ва q0 – жорий ва базис даврда ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ҳажми;

p0 – ишлаб чиқарилган товар ва хизматларнинг базис даврдаги нархи;

q1p0 - жорий даврда ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар қиймати (базис нархларда);

q0p0 – базис даврда ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар қиймати (базис нархларда).

Республикамизда Иқтисодиёт вазирлиги ва Давлат Статистика қўмиталари ҳамда уларнинг жойлардаги ташкилотлари томонидан истеъмол саватчасига киритилган товар ва хизматлар нархларининг ўзгариши муттасил равишда кузатиб борилади ҳамда шу нархларга асосланиб дефлятор ҳисобланади:

Республикамизда Иқтисодиёт вазирлиги ва Давлат Статистика қўмиталари ҳамда уларнинг жойлардаги ташкилотлари томонидан истеъмол саватчасига киритилган товар ва хизматлар нархларининг ўзгариши муттасил равишда кузатиб борилади ҳамда шу нархларга асосланиб дефлятор ҳисобланади:

Д1 = ИС1(Р1) / ИС1(Р0)

• Бу ерда: Д1 – жорий йил дефлятори;
• ИС1(Р1) – жорий даврдаги истеъмол саватчасининг қиймати (жорий нахларда);
• ИС1(Р0) - жорий даврдаги истеъмол саватчасининг қиймати (базис нахларда).

ЯҲМни жорий ва ўзгармас нархларда турли хил усуллар бўйича ҳисоблаш жараёнида ҳисоб-китоб ишларини ташкил қилиш масалалари ҳам муҳим аҳамиятга эгадир. Ҳудудлар бўйича ишлаб чиқаришнинг асосий кўрсаткичларни ҳисоблашни ташкил қилишда қуйидаги усуллардан фойдаланилади: