16-mavzu geterofunksional birikmalar

Enol shaklidagi reaksiyalari:
1

.Piridin eritmasida atsetillash:
2

. RCI₅ ta’siri:
3

. Natriy atsetosirka efirini hosil bo’lishi:
A

tsetosirka efiri -keton kislota efiri sifatida ishqor ta’sirida C–C bog’lanishdan parchalanadi:

Suyultirilgan ishqorlar keton ajratib (a) parchalaydi, konsentrlagan ishqorlar ishtirokida kislota (b) ajratib parchalaydi.

Atsetosirka efirining organik sintezda ishlatilishi. Atsetosirka efiri organik sintezda turli birikmalar – ketonlar, kislotlar, diketonlar, ikki asosli kislotalar olishda katta ahamiyatga ega. Quyida atsetosirka kislotadan foydalanib olinadigan mahsulotlarga misollar keltiramiz.
M

etil propil keton yoki moy kislotani sintez qilish:

D

iketonlar yoki ikki asosli kislotalarni sintez qilish:
Oksialdegidlar va oksiketonlar

Tuzilishida bir vaqtning o’zida gidroksil va karbonil guruhlari bo’lgan birikmalar oksialdegidlar va oksiketonlar deyiladi.

Gidroksil va karbonil guruhlarning o’zaro holatlariga qarab, ular -, -, - va x.k. oksialdegid va oksiketonlarga bo’linadilar:

Oksialdegid va oksiketonlar ko’p atomli spirtlarni oksidlab, galogen saqlovchi aldegid va ketonlarni gidrolizlab, aldol kondensatlanish orqali va boshqa usullar bilan olinishi mumkin:

1

. Ko’p atomli spirtlarni oksidlanganda oksialdegid va oksiketonlarning aralashmasi hosil bo’lishi mumkin, maslan:

1. 
   A
   
   ldol kondensatlanish yordamida -oksialdegid va oksiketonlarni hosil qilish mumkin:
   

Oksialdegid va oksiketonlar aldegid, keton va spirtlarning xossalarini namoyon qilish bilan birgalikda, ular uchun bir qator o’ziga xos xususiyatlar ham mavjuddir:

1

) - va γ-oksialdegid siklik yarim atsetallarni hosil qiladilar:

2) -oksialdegid va -oksiketonlar qizdirilganda suvni yo’qotib to’yinmagan aldegid va ketonlarni hosil qiladilar:

3

) -oksialdegid va -oksiketonlar uch malekula fenilgidrazin bilan reaksiyaga kirishib, ozozonlarni hosil qiladilar:
4

) Ishqorlar ishtirokida -oksikarbonilli birikmalar izomerldanish reaksiyalariga kirisha oladilar: