16-мавзу. Меҳнат бозори ва корхоналарда меҳнат ресурсларидан

16.6-расм. Нафлик функциясини максималлаштириш.

Расмдан кўриш мумкинки, масаланинг ечими мувозанат нуқта орқали аниқланиши мумкин. Нафлик функциясининг бефарқлик чизи\и бюджет чизи\ини нуқтада кесиб ўтади. Оптимал ечимга кўра, дам олиш вақти соатга тенг, иш вақти . Ишчининг бир соатлик иш ҳақи сўмга тенг бўлса, унинг умумий даромади қуйидагича топилади:
. (8)
У ҳолда бюджет чизи\и ётиқлиги иш ҳақига тенг бўлади.
. (9)
Ишчи нафлик функциясини максималлаштиради, агар бўш вақт билан даромадни чекли алмаштириш нормаси иш ҳақи га тенг бўлса, .
Фараз қилайлик, иш ҳақи ставкаси дан га ошди. Бюджет чизи\и ҳолатидан ҳолатга силжийди (12.7-расм).


W M
R M
R


R

16.7-расм. Ўрнини босиш самараси ва даромад самараси, 0t₀, 0t₁, 0t₂ лар бўш вақт, t₀N, t₁N ва t₁N лар иш вақти.

Агар биз бюджет чизи\ига параллел бўлган ва бефарқлик чизи\и билан кесишадиган бюджет чизи\ини ўтказсак, даромад ва ўрнини босиш самарасини аниқлашимиз мумкин.

Ўрнини босиш самараси бўш вақтни қисқариши ва иш вақтининг ортиши натижасида даромаднинг ўсиши билан ифодаланади, яъни, маълум миқдордаги бўш вақт иш вақти билан алмаштирилади. 7-расмда бу дан га силжишини ифодалайди, яъни, иш вақти дан гача ошади. Лекин, даромаднинг ортиши билан бирга дам олишнинг - шахснинг маънавий ўсиши учун керак бўладиган бўш вақтнинг ҳам қиммати ошади. Даромад самараси (бўш вақтнинг ортиши) тескари йўналишда бўлиб, у оралиқ билан ифодаланади . Натижавий ўзгариш оралиққа тенг.
Иш ҳақининг бундай ўсишида ўрнини босиш самараси даромад самарасидан юқори бўлади. Бундан шу келиб чиқадики, биринчидан, иш ҳақининг ўсиши, иш вақтини ортишига олиб келади; иккинчидан, индивидуал шахснинг меҳнат таклифи мусбат ётиқликка эга (12.8-расм).
W, сўм/соат
S_L


W₂ W₁

24­t₂

24­t₁
Бир кундаги соатлар