16 mavzu: Xorazm mintaqasi turizmi rivojlanishi holati

“Said Alovuddin pir” ziyoratgohi

---

---

---

Nurullaboy saroyi

---

Muhammad Rahimxon II (1845-1910) xivalik bir boy
Nurullaboydan o‘z bog‘ini sotishini so‘raydi. Savdogar
Nurullaboy bitta shart bilan rozi bo‘ladi, bog‘ning nomi
o‘zgarmasligi kerak edi. Xon shartga rozi bo‘ldi.
Shunday qilib, Nurullaboy nomi saqlanib qoldi.
Muxammad Rahimxon II bog‘ hududida sevimli o‘g‘li
Asfandiyorxon (1871-1918) uchun katta yozgi saroy
qurishga qaror qiladi. Saroy Ichan-Qal’aning shimoli-
g‘arbiy qismida joylashgan. U baland devor bilan
o‘ralgan va to‘rtta hovlidan iborat

---

---

Retseptlar mintaqadan mintaqaga qarab
o‘zgarib turadi. Tabiiy sharoiti
juda qiyin
bo‘lganligi sababli Xorazm oshxonasining taomlari
O‘zbekistondagi o‘ziga xos taomlardan hisoblanadi. Ko‘pincha bitta
noodatiy taomni uchratishingiz mumkin
... U “qaynatilgan tuxum” deb 
tarjima qilingan
“tuxum-barak” 
deb nomlanadi. Siz
g‘ayrioddiyligi
nimada deb 
so‘rashingiz mumkin? Tayyor taom shakli qaynatilgan
chuchvaraga
o‘xshab ketadi, ammo ajoyibligi uning tayyorlanish
usulidadir. Kesilgan xamir xom tuxum bilan
to‘ldiriladi va oqib ketishga
ulgurmasdan qaynab turgan suvga juda tez tashlanadi. Aytishlaricha
bu taom xonlar uchun tayyorlagan. Bundan tashqari mahalliy xalqning
eng sevimli taomi bu
– baliqdir. 
Baliqlar
Xivada beqiyos darajada
tayyorlanadi va hatto dengiz mahsulotlarini yoqtirmaydigan odam ham 
mahalliy baliqni pishirishning
o‘ziga xos uslubiga befarq bo‘la olmaydi, 
deyilsa
mubolag‘a bo‘lmaydi. Shuningdek, shirin taomlardan yana biri
bu
Shivit Osh yoki Yashil
lag‘mondir
. Bu taomdagi
lag‘monga yashil
rang berish uchun maxsus texnikadan foydalangan holda shivit
ko‘kati
qo‘shib tayyorlanadi. U go‘sht va sabzavotli qayla hamda qatiq bilan
tortiladi.
Oshxona
🍽

---

Sovg‘alar va suvenirlar
🛍
O‘zbekistonning boshqa shaharlarida kabi Xivada ham turli xil suvenir,
sovg‘alarni sotib olish mumkin. Ular orasida faqat Xorazm viloyatida sotib
olinishi mumkin bo‘lgan juda qiziq narsalar bor. Birinchisi – qo‘lda yasalgan
qo‘g‘irchoqlar.
Xiva hududida qo‘g‘irchoq teatri mavjud bo‘lib uning yoshi
2000 yilga yaqin! Shu sababli, sahnada namoyish etish uchun qo‘g‘irchoqlar
tayyorlash
asrlarga
borib
taqaladi,
ammo
hozirgacha
qo‘g‘irchoq
spektakllarga bo‘lgan muhabbat yo‘qolmagan. Xorazmliklarning asosiy
xislatlaridan yana biri qadimgi davrlardan beri tayyorlanadigan
C
ʼho‘g‘irma
bosh kiyimlaridir
. Ko‘rinishidan u juda katta va og‘irdek tuyuladi, lekin aslida u
juda yengil va qulay. Cho‘g‘irma boshda maxsus mikroiqlim yaratib, yozda
qizib ketishdan, qishda esa sovuqdan saqlaydi. Qadimgi davrlarda bunday
cho‘g‘irmalar
juda
qimmat
bo‘lgan.
Ularning
narxi
tuya
narxiga
tenglashtirilgan, shuning uchun uni faqat badavlat odamlar sotib olishlari
mumkin edi. Hozirda uning narxi ancha past va g‘ayrioddiy bosh kiyimlarni
sevuvchilarga yoqishi aniq! Shuningdek, Xiva hududida turli xil
yog‘och
hunarmandchilik buyumlarini
sotib olishingiz mumkin. Mahalliy hunarmandlar
mayda shaxmat donalaridan tortib to hassa va hatto o‘yma eshiklargacha
hamma narsani yaratadilar!

---

Ma’lumki, Xorazm diyori dunyo sivilizatsiyasining eng qadimiy beshiklaridan biri
hisoblanadi. Olimlarning xulosalariga ko‘ra, milliy davlatchiligimizning asoslari ham dastlab
mana shu yerda yaratilgan. Xalqimiz manaviyatining noyob yodgorligi bo‘lgan «Avesto» kitobi
ham Xorazm tuprog‘ida yaratilgani bugungi kunda ko‘pchilikka yaxshi ma’lum. «Xorazm» so‘zi
ham ilk bor ana shu noyob kitobda uchraydi. Xorazm so‘zi forscha «xvar» - quyosh va «azm» -
o‘lka, yer, yurt so‘zlarining birikmasidan kelib chiqqan bo‘lib, «quyoshli o‘lka» degan ma’noni
anglatadi. Qadimda bu zaminda massaget, sak, apasak, os, dax kabi urug‘ va qabilalar yashagan.
Bu ko‘hna zamin dunyoga algebra, algoritm kabi fanlarga asos solgan Muhammad Muso
Xorazmiy, Xristofor Kolumbdan besh yuz yil oldin Atlantika ummoni ortida quruklik, noma’lum
qit’a borligini aytib, yerning aylana shakldagi xaritasini yaratgan Abu Rayhon Beruniy, arab
tilining mukammal qonun-qoidalarini ishlab chiqqan, butun musulmon olamida Jorilloh, ya’ni
Ollohning qo‘shnisi degan nomga sazovor bo‘lgan Mahmud Zamahshariy singari allomalarni
bergan. Xorazm viloyati Paxlavon Mahmud, Sulton Uvays, Nosiruddin Rabg‘uziy, Sulaymon
Boqirg‘oniy, Bahouddin Valad va uning buyuk o‘g‘li Jaloliddin Rumiy, Abulqosim Ali
Xorazmiy, Ismoil Jurjoniy, Sirojiddin Sakkokiy, Munis, Bayoniy, Chokar, Hojixon Boltaev,
Komiljon Otaniyozov singari ko‘plab mutafakkir, ilm-fan va san’at namoyandalarining vatani
hisoblanadi.

---

Viloyatda tadbirkorlik va xususiy biznesni rivojlantirish dasturiga
ko‘ra sanoatni qayta jixozlash, kommunikatsiya infratuzilmasini
rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni yanada
yaxshilash
va
ularning
qayta
ishlashini
rivojlantirish,
xizmat
ko‘rsatish soxasini hamda sayyoxlikni rivojlantirishga katta e’tibor
qaratilgan.

---

---

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Xorazm viloyatining sanoat salohiyatini
rivojlantirishga qaratilgan Qarori agrar yo‘nalishda bo‘lgan viloyat xalq xo‘jaligidagi
sanoat ulushini oshirish, ishlab chiqarishga zamonaviy texnologiyalarni joriy qilish, yangi
ish o‘rinlarini yaratish, turmush faravonligi darajasini yanada oshirishda muhim ahamiyat
kasb etmoqda. Ushbu muhim hujjat qabul qilinganidan keyin o‘tgan davrda 300 mln.
dollardan ortiq investitsiya mablag‘lari hisobiga yangidan 430 dan ziyod ishlab chiqarish
quvvatlari bunyod etildi.
Shu yo‘nalishdagi eng katta loyihalardan biri “GM O‘ZBEKISTON” qo‘shma
korxonasining Xorazm viloyat filiali tashkil etilganligi bo‘ldi. Pitnak shahridagi bo‘sh
turgan ishlab chiqarish maydonlari qisqa vaqtda rekonstruksiya qilinib, eng zamonaviy
ishlab chiqarish majmuasiga aylantirildi. Natijada bugun viloyatning eng chekka tumanida
“DAMAS”, “ORLANDO” va “LABO” kabi engil avtomashinalar ishlab chiqarilmoqda.
Bu tadbirning yana bir muhim jihati ushbu korxona ish boshlagach avtomobillarning
ehtiyot qismlarini mahalliylashtirish dasturi asosida vohada avtomobil ehtiyot qismlari
tayyorlashga ixtisoslashgan qator kichik ishlab chiqarish quvvatlari faoliyat ko‘rsata
boshladi.

---

---

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Xorazm viloyatida turizm sohasini 
rivojlantirish dasturi to‘g‘risidagi qarori bu boradagi ishlarimizni yangi darajaga 
olib chiqdi. Ushbu Davlat dasturi doirasida bugungacha yuzdan ortiq 
sayyohlikka doir loyiha amalga oshirildi.
Yigirmadan oshiq madaniy me’ros ob’ektlarida qurilish-ta’mirlash ishlari
bajarildi. “Ichan qala”, “Dishon qal’a”, “Qalajik qal’a” devorlarida, “Muzxona”
yodgorligi, “To‘rt shavvoz” majmuasi va “Bog‘i shamol”, Ollaqulixonning
yozgi dala hovlisida katta hajmdagi rekonstruksiya tiklash tadbirlari amalga
oshirildi.
YAngi sayyohlik yo‘nalishlari va xizmatlari joriy etildi. Urganch shahrida
SHovot kanali bo‘yida, Xiva tumanida “Chodra bog‘”, “Xiva qorako‘l” fermer
xo‘jaligida, “Eshon Ravot” ko‘lida, Bog‘ot tumanida “Qalajiq qal’a”, Urganch
tumanidagi “Ulli hovli” ob’ektlarida zamonaviy sayyohlik infratuzilmalari
yaratilgan.

---

---

---

Hozirgi kunda viloyatda 2 ta muzey, 11 ta madaniy va istirohat bog‘lari, 134 tarixiy 
obidalar, 34 ta diniy ziyoratgohlar, 65 ta madaniy dam olish maskanlari faoliyat yuritmoqda.
Viloyatda turizm sohasini isloh qilish bo‘yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning 
ijobiy natijalari turistik xizmatlar hajmining o‘sishida o‘z aksini topmoqda. Shlardan kelib 
chiqib buni quyidagi ko‘rsatkichlar orqali ko‘rib chiqishimiz mumkin. Xorazm viloyatiga 
2015 yilda tashrif buyurgan jami (xorijiy va mahalliy) sayyohlar soni 63,4 mingdan ortiqni 
tashkil qilgan bo‘lsa, 2016 yil yakuni bilan bu ko‘rsatkich 75,8 mingdan ortiqni tashkil qilib, 
deyarli 20% ga oshgan. Birgina, 2015 yilning o‘zida dunyoning 80 dan ortiq davlatidan 40,6 
mingga yaqin xorijiy sayyohlar viloyatimizga tashrif buyurishgan bo‘lishsa, 2016 yil yakuni 
bilan, bu ko‘rsatkich 46,6 mingdan ortiqni tashkil qilib, o‘tgan yilning Sh davriga nisbatan 
15% ga oshgan Sh jumladan, MDH davlatlaridan 2015 yil davomida 5767 ta sayyoh tashrif 
buyurgan bo‘lsa, 2016 yilda ushbu ko‘rsatkich 6600 tani tashkil qilib, 15 foizga oshgan. 2015 
yilda 22767 ta mahalliy sayyohlar tashrif buyurgan bo‘lsa, 2016 yilda ushbu ko‘rsatkich 
29200 tadan ortiqni tashkil qilib, qariyb 30 foizga oshgan. 2012 yilda xorijiy va mahalliy 
sayyohlarga ko‘rsatilgan jami xizmatlar hajmi 5562,1 mln so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2016 
yil yakuni bilan 11389,9 mln so‘mni tashkil qildi va jami ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi 2012 
yilga nisbatan ikki barobarga oshgan.

---

2017 yil 9 avgust holatiga Dastur bo‘yicha jami 2,9 trln.so‘m hamda 239,3 mln.dollarlik mablag‘lar sarflanishi 
rejalashtirilgan. Xususan:
- bank krediti mablag‘lari hisobidan 932,5 mlrd.so‘m va 26 mln.dollar;
- o‘z mablag‘i hisobidan 853,8 mlrd.so‘m va 77,1 mln.dollar;
-
boshqa manbalar hisobidan 1,1 trln.so‘m va 136,2 mln.dollar investitsiyalar sarflanishi rejalashtirilgan.
Ushbu mablag‘larni yo‘nalishlar kesimida tahlil qilinganda:
- qishloq va suv xo‘jaligi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash hamda iste’mol tovarlari masalalari
kompleksi bo‘yicha 20,9 mlrd.so‘m va 152 mln.dollar;
- makroiqtisodiy rivojlantirish, tarkibiy o‘zgartirishlar, xorijiy investitsiyalarni jalb etish kompleksi bo‘yicha
2754,6 mlrd.so‘m va 87,5 mln.dollar;
- Xorazm viloyatining Xiva tumanida turizm sohasini yanada rivojlantirish bo‘yicha 1,2 mlrd.so‘m;
- eksport salohiyatini va mashinasozlik, avtomobil va elektrotexnika sanoatini rivojlantirish, mahsulotlarni
standartlashtirish masalalari kompleksi bo‘yicha 16,4 mlrd.so‘m;
- geologiya, yoqilg‘i-enyergetika kompleksi, kimyo, neft-kimyo va metallurgiya sanoati masalalari kompleksi
bo‘yicha 49,5 mlrd.so‘m;
- sog‘liqni saqlash, ekologiya, atrof muhitni muhofaza qilish, jismoniy tarbiya va sport masalalari kompleksi
bo‘yicha 41,0 mlrd.so‘m;
- boshqa masalalar bo‘yicha 1,0 mlrd.so‘m sarflanishish belgilangan.

---