16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

Калит сўзлар: ижтимоий, ижтимоий ҳимоя, жамоа, жамият, социал инновация, тен-
денция, тренд.
Ҳар қандай ижтимоий ҳодиса ёки жараённинг мавжудлик қонуниятларини ўрганиш 
зарурати тенденция атамасини илмий истеъмолга олиб кирди. Лотинча “tendo” сўзидан 
олинган тенденция – “йўналтираман”, “интиламан” маъноларини англатади
1
. Мазмунан 
ушбу атама ижтимоий жараён ёки ҳодиса кечишининг доминант йўналишларини ан-
глатади. Ўзбек тилининг изоҳли луғатида тенденция умумилмий мазмунда “тараққиёт 
йўналиши, бирор нарсага қизиқиш, мойиллик, интилиш” сифатида тавсифланади
2
. Ушбу 
изоҳдан кўриниб турибдики, тенденция мазмунан кенг қамровли тушунча сифатида ижти-
моий ҳодиса ёки жараённинг яққол устувор йўналишини англатади. 
Тенденция атамаси билан бир қаторда «тренд» сўзи илмий-оммабоп нашрларда 
оммалашмоқда. Тренд воқеа-ҳодисалар ривожининг эҳтимолий вектори, йўналишини ан-
глатади. Ушбу икки тушунча ўртасида кичик тафовут мавжуд бўлиб, тенденция трендга 
нисбатан кенг қамровли бўлса, тенденциянинг чўққиси трендни ҳосил қилади. 
Демак, ижтимоий ҳаётда ўз ўрнини эгаллаган социал жараёнлар ўз ички тенденциялари 
ва трендларига эга. Бунда, давлат сиёсати устувор тенденцияларни ҳосил қилувчи асосий 
манбалардан биридир. Хусусан, мамлакатимизда мустақиллик йилларида кучли ижтимоий 
сиёсат, манзилли ижтимоий ҳимоя, ижтимоий ҳимоянинг ўзбек модели каби тушунчалар 
ижтимоий соҳадаги асосий тенденциялардан дарак беради. Ушбу тенденциялар маълум 
тарихий шарт-шароит ва объектив зарурат асосида шаклланиб, ривожланиб бормоқда. 
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, мамлакатимизда ижтимоий-иқтисодий ислоҳот-
ларнинг дастлабки босқичларида аҳолини ижтимоий ҳимоялаш тизимида социал иннова-
цияларни ҳаётга татбиқ этилиши фуқаролик жамияти институтларининг фаол иштирокини 
талаб этди. 
Айнан, ушбу институтлар (хусусан, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари – 
Х.Т.) аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламларини қўллаб-қувватлашда жамиятнинг 
ички салоҳиятидан самарали фойдаланиб янги инновацион ёндашувларни шакллантирди. 
Бунда, жамоатчилик ташкилотлари соҳалараро ҳамкорлик механизмларини ҳаётга татбиқ 
этишда ташаббус кўрсатди ва бу билан давлат ижтимоий ҳимоя тизими ислоҳотларини 
жадаллашишига хизмат қилди. 
Бугунги кунда Ўзбекистонда ижтимоий ҳимоя тизимини тубдан ислоҳ қилиш ва тако-
миллаштириш зарурати кун тартибидаги долзарб масалага айланди. Ушбу зарурат мамла-
катимизда ижтимоий ҳимоя тизими самарадорлигига хизмат қилувчи инновацион техноло-
гиялар ва механизмларни ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этишни кун тартибига қўйди. 
Бизнингча, мамлакатимизда ижтимоий ҳимоя тизимининг такомиллашувига хизмат 
қилувчи қуйидаги тенденциялар шаклланмоқда;