16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14
Download 2.67 Mb. Pdf ko'rish
|
3.Tarix saxifalaridagi izlanishlar
3
Июнь 17 услуби,.вилоятнинг.хароблиги.сабаблари,.мамлакат.ободлигининг.кафолатлари,.сарой.аён- лари.хақида,.хар.бир.тоифанинг.алохида.таърифига.бағишланган.«Наводир.ул-вакоеъ»ни. ёзди.. бухоро.туманларига.қилган.саёҳатларида.у.халқ.ҳаёти.масиқаси,.удумлари.билан.тани- шар,. уларни. эҳтиёжига. қараб,. амир-амалдорларнинг. кирдикорларидан. суҳбат. қилар. эди.. Халқнинг.раҳмсиз.эзилишини.кўриб.азоб.чекар.эди. Аҳмад. Донишнинг. замондошлари. у. жуда. кўп. асар. ёзган. деб. таъкидлаганлар.. унинг. адабий.меросидан.бизгача.ўнг.мингдан.ортиқроқ.шеър.ва.бир.неча.асарлари.етиб.келган.. бу.асарларда.“....у.бухоро.давлат.идора.услубидаги.камчиликларни,.амирнинг,.дин.вакил- ларини.танқид.қилган. Иккинчидан.томондан,.унинг.асарларида.янги.маданиятни,.маърафатни.кенгайтириш,. мактаблар. ва. давлат. тизимини. ислоҳ. қилиш. учун. кураш. акс. эттирилган.. Шунинг. учун. ҳам. унинг. асарлари. бухоро. амирлиги. маърифатпарвар. зиёлилари. учун. қомусий. асарлар. эди”.[5]. кўп. йиллар. давомида. Аҳмад. Донишнинг. фақат. иккита. қўлёзма. асари:. «Наводир. ул- вақоеъ». ва. «Таржимаи. ҳоли. амирони. бухорои. шариф». («бухоро. амирларининг. тарихи»). халққа.маълум.эди,.холос..Ўзбекистон.республикаси.Фанлар.акдемиясининг.Шарқшунослик. институтида. Аҳмад. Донишнинг. 16та. қўлёзма. асари. тўпланган,. булардан. кўпи. муаллиф- нинг.ўз.қўли.билан.ёзилган.асл.нусхаларидир. «Наводир. ул-вақоеъ». Аҳмад. Донишнинг. муҳим. асарларидан. бири. бўлиб,. унда. XIX. аср.иккинчи.ярмидаги.бухоро.амирлиги.ижтимоий-сиёсий.ҳаётига.оид,.масалалар.кўриб. чиқилган..китоб.тахминан.1875-1882.йилларда.ёзилган.бўлиб,.22.бобдан.иборат..бухоро- дан.таўқари,.унда.сўз.боши,.3.боб.ва.хотимадан.иборат.сиёсий.рисола.ҳам.бор.(№814). «Таржимаи. ҳоли. амирони. бухорои. шариф». («бухоро. амирларининг. тарихи»).. бу. ки- тоб.Дониш.умрининг.охирги.йилларида.ёзган.бўлиб,.уда.бухоро.амирлиги.сиёсий.тузуми. ёритилган.(№5259). “буюк. қонун”. –. (“Номус-уз-аъзам”). –. исломдаги. суннилик. ва. шиалик. оқимларининг. фарқи.ҳақида.(№2941). “Юлдузлар.жилоси”.–.(“Манозир-ул-кавокиб”).1865.йилда.ёзилган.бўлиб,.Дониш.унинг. дўстларидан.бирига.бағишлаган.(№459/II;№459/I). “Глобусдан.фойдаланиш.ҳақида.тракт”.–.(“рисолаи.фи.аъмол-ил-кура”).(№2247/I). “беш.юлдуз.ҳаракати”.–.(“Таодули.ҳамсаи.мутахайира”)..Асар.1883.йил.Аҳмад.Дониш. Ғузор.вилоятига.бадарға.қилинган.йил.ёзилган..(№2363/I) “Диёнат.меъёри”.–.(“Меъёр-ут-тадайюн”)..Мутафаккир.бу.асарни.1894.йилда.ёзиб.ту- гутуди..(№2776.№2187,№553). Аҳмад. Дониш. “Шиалар. ва. сунийларнинг. яраштириш. тўғрисида. насиҳат”. (“Ин. рисо- лаи...”).деган.қўлёзмани.ҳам.муалифидир..бу.асар.1894.йилда.ёзилган.(№277). “Аҳмади.калланинг.асарлар.мажмуи”.–.(“Мажмуаи.ҳикояти.Аҳмади.калла”)..1877.йил- ги.қўлёзма.бошқа.бир.хаттот.томонидан.1902.йилда.ўша.ном.кўчирилган.(№314). “Танланган.қонунлар”.–.(“Мунтахаб-ул-аҳком”)..(№2276). “Жойларнинг.узунлиги.ва.энини.ўлчаш”.–.(“Из.тиғ.рожи.бул.ва.арзи.балад”).(№2343) “Ҳикоялар.тўплами”.–.(“Жомеъ-ул-ҳикоят”)..(№314). Файласуфнинг. таржимаи. ҳоли,. ижодига. доир. маълумотлар. унинг. “Дафтари. тақвим”. (№5095).деб.номланган.кундалигида.кўрсатилган. бундан.ташқари,.олимнинг.“китоби.панд.ва.маслаки.одамият”..(№2279),.“китоби.ну- кот”.(№373),.“китоби.гар.унсур”.сингари.асарлари.мавжуд.[6]...уларда.у.бедилнинг.йирик. мутафаккир.сифатида.юксак.баҳолайди.ва.унинг.асарларини.таҳлил.қилади. Дониш.ижоди.замондошлари.ва.кейинги.адабиётга.таъсири.катта.бўлди..биринчидан,. унинг.уйида.дўстлари,.адиблар.билан.бўладиган.суҳбатлар,.иккинчидан,.асарлари,.хусусан. «Наводир.ул-вақоеъ».ва.“рисолаи.тарихи”.бир.гуруҳ.маърифатпарварларнинг.камолга.ети- шига.сабаб.бўлади..бу.ҳақда.устоз.Айний.“Эсталиклар”ида.шундай.дейди:.«Наводир.ул- вақоеъ»нинг.менга.таъсири.шундай.эдики,.ўша.ходисаларни.кўриб,.бу.аҳволдан.кўнглим. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling