16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14
Download 2.67 Mb. Pdf ko'rish
|
3.Tarix saxifalaridagi izlanishlar
3
Июнь 17 O‘QUVCHILARGA XIVA XONLIGI TARIXINI MANBALAR ORQALI O‘RGATISH Turdiyeva Nasiba Eshmamatovna Termiz tumani 2-umumta’lim maktabi tarix fani o‘qituvchisi Tel: 91. 978- 20-86 Annotatsiya. Ushbu. maqolada. maktablarda. tarix. fanini. o‘qitishda. tarixiy. manbalardagi. ma’lumotlarni.qo‘llash,.manbalar.haqida.o‘quvchilarga.ilk.tushuncha.va.saboqlarni.o‘rgatishning. ahamiyati.Xiva.xonligi.tarixiga.oid.manbalarni.keltirish.asosida.ko‘rsatib.o‘tilgan..“Firdavs.ul- iqbol”ning. Xiva. xonligi. tarixidagi. muhim. yozma. manba. ekanligi. hamda. undagi. ma’lumotlar. maktab.darsliklaridagi.Xiva.tarixiga.doir.mavzular.uchun.manba.ekanligi.bayon.qilingan. Kalit so‘z:.manba,.qo‘lyozma,.“Firdavs.ul-iqbol”,.Xiva.xonligi.. Maktabda.tarix.fanini.zamonaviy.axborot.texnologiyalari.hamda.metodlari.asosida.o‘tish.bilan. bir. qatorda. o‘quvchilarga. o‘rganilayotgan. davr. voqea. hodisalarini. yanada. yaxshiroq. o‘rgatish. hamda. tarixiy. davrni. ular. ko‘z. oldida. jonlantirishda. tarixiy. asarlarning. o‘rni. benihoyatda. kattadir.. O‘zbek. davlatchilik. tarixining. bir. qismi. hisoblangan. Xiva. xonligi. tarixi. alohida. o‘rganilishni.talab.etadigan.davr.hisoblanadi..Umumta’lim.maktablarining.8-9-sinf.o‘quvchilari. uchun. belgilangan. darslikda. Xiva. xonligining. tashkil. topishi,. rivojlanishi,. ijtimoiy-iqtisodiy. hayotiga.oid.dars.mashg‘ulotlari.mavzulari.kiritilgan.[2]..Darslikda.berilgan.ma’lumotlar.bilan. bir.qatorda,.qo‘shimcha.ravishda.o‘quvchilarni.manabalar.bilan.tanishtirish,.ularni.fanga.bo‘lgan. qiziqishlarini. yanada. kuchaytiradi.. Haftalik. belgilangan. dars. soatlariga. qo‘shimcha. tarzda. bu. manbalardan.foydalanish.maqsadga.muvofiqdir. Xiva. xonligining. Qo‘ng‘irotlar. sulolasi. tarixini. o‘rgatishda. Xonlik. tarixi. bilan. bog‘liq. ma’lumotlar.asosan.Shermuhammad.Munis.(“Firdavs.ul-iqbol”),.Muhammad.Rizo.Erniyozbek. o‘g‘li. Ogahiy. (“Riyoz. ud-davla”,. “Zubdat. ut-tavorix”,. “Jome’. ul-vaqeoti. sultoniy”,. “Gulshani. davlat”,.“Shohid.ul-iqbol”).va.Muhammad.Yusuf.Bayoniy.(“Shajarayi.Xorazmshohiy”,.“Xorazm. tarixi”). singari. xivalik. tarixchilar. asarlarida. qayd. etilgan. bo‘lib,. ular. XVII. asrda. Abulg‘oziy. Bahodirxon. boshlab. bergan. tarixnavislik. ilmini. davom. ettirganlar. hamda. rivojlantirganlar.. Bu. tarixiy. asarlar. orqali. Xorazmning. eng. qadimgi. davrlaridan. XIX. asr. oxirigacha. bo‘lgan. tarixi. bayon. etilganini. ko‘rishimiz. mumkin.. Xivada. yaratilgan. tarixiy. asarlar. haqida. akademik. Bartold. quyidagicha. yozgan. edi:. “…tarixiy. voqealarni. bayon. etishi. va. ularda. keltirilgan. aniq. materiallarning. ko‘pligi. jihatidan. Qo‘qon. va. Buxoro. xonliklari. tarixiga. doir. bizgacha. yetib. kelgan.hamma.narsalarni.o‘zidan.ancha.orqada.qoldiradi.”[3]. Yuqorida.nomlari.keltirilgan.asarlar.orasida.voqealar.ko‘lamdorligi.hamda.ma’lumotlarning. aniqligi.bilan.“Firdavs.ul-iqbol”.asari.ajralib.turadi..“Firdavs.ul-iqbol”.besh.bobdan.iborat.bo‘lib. tarixiy.xronika.tartibida.yozilgan.asardir..Asar.nafaqat,.Xiva.xonligi.tarixini.shuningdek,.qardosh. turkman,.qoraqalpoq.xalqlari.tarixini.o‘rganish.uchun.ham.g‘oyat.katta.manba.vazifasini.o‘taydi.. Ma’lumki,.Xivada.Eltuzarxon.1804-yilda.o‘zini.xon.deb.e’lon.qiladi.va.bu.sana.Qo‘ng‘irotlar. sulolasi.hukmronligi.rasman.o‘rnatilgan.sana.sifatida.tarixga.kirgan..Aynan,.Munisga.1805-yil. (hijriy. 1220). o‘rtalarida. Eltuzarxon. (1804-1806). o‘z. sulolasi. tarixini. yozishni. buyuradi.. Bu. ishga. kirishgan. Munis. o‘zining. tarixiy. asarini. “Firdavs. ul-iqbol”. (Baxtu. saodat. jannati). deb. nomlaydi.. Shunday. qilib,. Sher. Muhammad. Munisning. tarixiy. asari. “Firdavs. ul-iqbol”. qadim. zamonlardan.boshlab,.1825-yilgacha.bo‘lgan.voqealarni.o‘z.ichiga.oladi..Munis.bu.asarini.Sharq. tarixchilarining.an’anasiga.muvofiq.hamd.va.na’t.bilan.boshlagan.. “Firdavs.ul-iqbol”ning.o‘zbekcha.nashri.ikki.marta.amalga.oshirilgan: • 2010-yilda. Sh.Vohidov,. I.Bekchanov,. N.Polvanov. tomonidan. arab. yozuvidan. tadbil. qilingan.nashr; • 2010-yilda.N.Jumaxo‘ja,.S.Ro‘zimboyev,.A.Ahmedov.tomonidan.tayyorlangan.nashr.. Ushbu. nashrlar. asosida,. o‘quvchilarga. maktab. darsligida. berilgan. voqealarni. “Firdavs. ul- |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling