16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
TEMURIYLAR DAVRIDA XATTOTLIK, TASVIRIY SAN’AT VA MUSIQA 
MADANIYATI
Qoraboyeva Nargiza Rahimovna, 
Fargʻona shahar 9-maktab tarix fani o‘qituvchisi
Telefon: [phone]
[e-mail]
Annotatsiya: Ushbu. maqolada. Temuriylar. davrida. xattotlik,. tasviriy. san’at. va. musiqa.
madaniyati.vakillari.va.ularning.ijodlari.haqida.fikrlar.berilgan..Bu.soxalrga.e’tibor.davlatning.
gullashiga.sabab.bo‘lganligi.va.madaniyatga.ta’siri.haqida.aytib.o‘tilgan.
Kalit so‘zlar: xattot,.naqqosh,.portret,.rassomchilik,.muhabbatnoma,.mustahzod
Temuriylar. insoniyat. tarixida. tengi. yo‘q. markazlashgan. davlatchilikka,. qonunchilikka. asos.
solganligi.sababli.ham.bugungi.kunda.muxim.ahamiyat.kasb.etmoqda.
Bu.sohada.Mirali.Tabriziy,.SHayx.Muhammad,.Junaid.Naqqosh,.Temuriylar.davri.xattotligi.
va. naqqoshligi. maktabi. atoqli. vakillari:. Sultonali. Mashhadiy,. Abdujamil. Kotib,. Darvesh.
Muhammad.Toqiy,.Mirali.Qilqalam,.Sulton.Muhammad.Nur.va.boshqalarning.ijodi.benazirdir..
Masalan,.nastalik.xatining.mislsiz.ustozi,.«Qiblat.ul–kuttab».(Kotiblar.peshvosi).unvoni.sohibi.
Sultonali.Mashhadiy.A.Navoiy.va.H.Boyqaroning.ko‘plab.bebaho.qo‘lyozmalarini.kitobot.holiga.
keltirishda.katta.zahmat.chekkan..Bundan.tashqari.Nizomiy,.Farididin.Attor,.Xo‘ja.Xofiz,.Sa’diy.
SHeroziy,. Husrav. Dehlaviy,. Abdurahmon. Jomiy. singari. mumtoz. adabiyotimiz. daholarining.
ko‘plab.asarlari.ham.uning.betinim.sa’y–harakatlari.bilan.ko‘chirilib,.avlodlarga.armug‘onetilgan.
Tasviriy. san’atda. SHamsiddin. Muhammad. ibn.Abdulhay,. SHayx.Turoniy,.Abdulla. Hiraviy,.
Ustoz.Gung,.Ustoz.Jahongir.nomlari.alohida.ko‘zga.tashlanib.turadi..Ular.chizgan.yorqin.tasvirlar,.
portretlar,. tabiat. manzaralari. yohud. jang. tafsilotlari. o‘zining. tabiiyligi,. tiniqligi. va. originalligi.
bilan. kishinihayratga. soladi.. Amir. Temur. nabirasi. (SHohruh. Mirzo. o‘g‘li). Boysunqur. Mirzo.
homiyligida. bunyod. topgan. o‘ziga. xos. badiiy. akademiya. rolini. o‘ynagan. uning. Nigoristonida.
ijod.qilgan.ko‘plab.mo‘yqalam.sohiblari.tomonidan.mukammal.tarzda.ishlangan.son–sanoqsiz.
rangli.tasvirlar,.miniatyura.namunalari,.kitob.bezaklari,.chunonchi,.hind.xalqi.eposi.«Kalila.va.
Dimna»,Sa’diyning.«Guliston»,.Firdavsiyning.«SHohnoma»,.Nizomiyning.«Xamsa».va.boshqa.
asarlarga.ishlangan.tasviru.bezaklar.hanuzga.qadar.ham.o‘z.ahamiyatini.saqlab.kelmoqda.
Musavvirlik. san’atining. tengi. yo‘q. yulduzi. Kamoliddin. Behzod. (1455–1537). ijodi. ham.
Temuriylar. davri. san’atining. yuqori. cho‘qqisi. hisoblanadi.. Uning. mo‘yqalamiga. oid. hadsiz–
hisobsiz.rangin.tasvirlar,.chunonchi,.Yazdiyning.«Zafarnoma»,.Jomiyning.«Salomon.va.Ibsol»,.
Sa’diyning. «Bo‘ston». va. «Guliston»,. Nizomiyning. «Xamsa». asarlariga. ishlangan. miniatyura.
namunalari.yohud.Hirotdagi.«Bog‘i.Behisht»,.«Ov.qilayotgan.Bahrom.Go‘r»,.«Tuyalar.jangi».
tasvirlari. va. shunga. o‘xshash. rassomchilik. asarlari. bu. tug‘ma. ijodkor. iste’dodining. yuksak.
mahorati.namunalaridir.
Temuriylar.davri.madaniy.hayotida.musiqa.san’ati.ham.alohida.o‘rin.tutgan..Alisher.Navoiy.
«Mezonul–avzon».asarida.xalq.qo‘shiqchiligining.sakkiz.turi.rivojlanganligini.qayd.etadi..Bular.
–. tuyuq,. changchi,. turkiy,. orzuvoriy,. muhabbatnoma,. mustahzod. va. shu. kabilar..Amir. Temur.
davrida. san’at. va. musiqa. olamida. mashhur. bo‘lgan. siymolardan. biri. Abduqodir. Go‘yanda.
(1334–1435). bo‘lib,. uning. hayotining. katta. qismi. Samarqandda. kechgan.. Temuriylar. davri.
musiqa.san’atida.Hirot.ijodiy.muhitining.o‘rni.benihoya.katta.bo‘lgan..Hirot.musiqashunoslari.
o‘z.ijodlarida.Navoiyning.she’r.va.g‘azallaridan.keng.ijodiy.foydalanganlar.
Temur. va. temuriylar. ma’naviyati. ulkan. manba. va. bitmas,. tuganmas. bir. buloqdir.. Bugungi.
kunda. yoshlarni. milliy. istiqlol. ruxida,. Vatanga. sadoqat. ruxida. tarbiyalashda,. milliy. istiqlol.
g‘oyamizni.fuqarolarimiz.ongiga.singdirishda.bu.ma’naviy.manbaning.ahamiyati.beqiyosdir.
Foydalanilgan.adabiyotlar
1..Rajabova.R.E.,.Krimov.R.X..-.“O‘zbekiston.tarixi”.Toshkent..“O‘zbekiston”.2003.y..

---

151