16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
TURKISTONDA SOVET HOKIMIYATINING O‘RNATILISHI
Dedamirzayeva Nazokat Sobirjanovna 
Namangan viloyati Chortoq tumani 
53-sonli DIUM Tarix fani o‘qiyuvchisi
Telefon :[phone]
[e-mail]
Annotatsiya:.Quyidagi.ushbu.ilmiy.maqolada.Turkistonda.sovet.hokimiyatining.o‘rnatilishi,.
ya’ni. Petrogradda. demokratik. inqilob. g‘alaba. qozonishi,. V.I.Lenin. boshchiligidagi. hokimiyat,.
Turkistonda. hokimiyatni. ishchi,. dehqon. va. soldat. deputatlari. qo‘liga. o‘tishi. bilan. hokimiyat.
masalasidagi. munozarasi. qanday. xulosaga. kelganligi. haqida. umuman. olganda. 1917-yilgi.
voqealar.haqida.qisqacha.ma’lumot.keltirilgan..
Kalit. so‘zlar:. “Sho‘roi. Islomiya”,. “Sho‘roi. Ulamo”,. “Turk. federalistlari. partiyasi”,. XKS,.
Kommunist,.“Turkiston.Federativ.Respublikasi”.
1917-yil. 27-fevralda. Petrogradda. demokratik. inqilob. g‘alaba. qozonib,. Rossiya. imperatori.
Nikolay.II.taxtdan.ag‘darib.tashlandi..Bu.inqilob.Turkiston.o‘lkasiga.ham.o‘z.ta’sirini.o‘tkazdi..
Xususan,.Turkiston.jadidlari,.ziyolilari.va.islom.ulamolarining.tashabbuslari.bilan.1917-yil.martida.
“Sho‘roi. Islomiya”,. 1917-yil. iyunida. “Sho‘roi. Ulamo”,. 1917-yil. iyulida. “Turk. federalistlari.
partiyasi”,. 1917-yil. sentyabrda. “Ittifoqi. muslimin”. kabi. siyosiy. partiyalar. tuzildi.. 1917-yil.
7-aprelda. Petrograddagi. Muvaqqat. hukumat. qarori. bilan. N.N.. Shchepkin. raisligida. Muvaqqat.
hukumatning.Turkiston.komiteti.tuzildi..Ammo,.1917-yilning.aprel.va.sentyabr.oylarida.bo‘lib.
o‘tgan.Butunturkiston.musulmonlarining.I.va.II.qurultoylari.Turkiston.Muxtoriyati.tashkil.etish.
g‘oyasini. ilgari. surib,. hokimiyatni. ishchi,. soldat. va. dehqon. deputatlari. Sovetlariga. berishga.
qarshi. chiqdi.. 1917-yil. 25-oktyabrda. (yangi. sana. bilan. 7-noyabrda). V.I.Lenin. boshchiligidagi.
bolsheviklar. (kommunistlar). Petrogradda. Muvaqqat. hukumatni. ag‘darib. tashlab,. hokimiyatni.
zo‘ravonlik.bilan.egalladilar..Toshkent.shahrida.28-oktyabrda.boshlangan.qurolli.to‘qnashuvlar.
1-noyabrda. Muvaqqat. hukumatning. Turkiston. qo‘mitasini. qamoqqa. olish. bilan. yakunlandi..
Demokratik. kuchlar. esa. bu. holga. qathiy. norozilik. bildirdilar.. Syezd. hokimiyat. masalasiga. oid.
quyidagi.rezolyutsiyani.qabul.qildi:.Turkistonda.hokimiyatni.ishchi,.dehqon.va.soldat.deputatlari.
qo‘liga.o‘tishi.bilan.hokimiyat.masalasidagi.munozara.shunday.xulosaga.keldi:
1..Rossiya.inqilobi.ko‘targan.xalqning.ozodligi,.tengligi,.do‘stligi.shiorlari.ostida.Turkiston.
aholisining. 98. foizini. tashkil. etuvchi,. 10. mln.. sonli. musulmon. aholisi. milliy-madaniy. o‘z. –.
o‘zini.boshqarishning.barcha.huquqlariga.ega;
2.. Musulmonlarining. o‘z. taqdirini. o‘zi. belgilash. va. umuminsoniy. taraqqiyotiga. bo‘lgan.
qiziqishi.Qur’on.va.Shariat.qonunlaridan.o‘zgacha.bo‘lishi.mumkin.emas..Musulmonlar.inqilob.
natijasida. qo‘lga. kiritgan. huquqlarni. amalga. oshirar. ekan. Rossiyadagi. siyosiy. partiyalarning.
birontasi. tarkibida. faoliyat. ko‘rsatishi. va. ularning. partiyaviy. kurashlarida. qatnashishi. mumkin.
emas..Lekin,.Rossiya.fuqarolari.bilan.umumiy.jamiyat.manfaatlarini.hisobga.olib.mamalakatni.
Tahsis.majlisiga.olib.boruvchi.hokimiyatni.qo‘llab-quvvatlashi.maqsadga.muvofiqdir;.
3.. Butun. Rossiya. doirasida. hokimiyat. qanday. tuzilishidan. qathiy. nazar. musulmonlar. o‘z.
taqdirini.o‘zi.belgilash.huquqlarini.mahalliy.sharoitni.yaxshi.bilgan,.musulmonlarning.urf-odatlari.
va.yashash.sharoitlari.bilan.yaxshi.tanish.bo‘lgan,.xalqning.hohish.irodasiga.ko‘ra.yangicha.hayot.
tartiblarini. joriy. qila. oladigan. kishilardan. iborat. mahalliy. hokimiyat. orqali. amalga. oshirishlari.
mumkin..Shuning.uchun.mahalliy.hokimiyat.birinchi.navbatda.musulmon.vakillaridan,.mahlum.
miqdorda. boshqa. siyosiy. tashkilotlarda. faoliyat. ko‘rsatuvchi,. lekin. musulmonlarga. xayrixoh.
bo‘lgan.vakillardan.tashkil.topishi.kerak;
4.. Hokimiyatni. mahalliy. aholi. manfaatlari. uchun. tasodifiy. va. begona. bo‘lgan. harbiylar,.
ishchilar.va.dehqonlarning.mayda.guruhlari.qo‘lidagina.to‘planib.qolishi.demokratik.printsiplarga.
mos.emas.va.mahalliy.aholini.o‘z.taqdirini.o‘zi.belgilash.yo‘lidagi.erkin.harakatlariga.kafolat.
bera.olmaydi.

---

206