16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

Kalit so‘zlar:.uyg‘onish.davri,.Sharq.Renessiansi,.“Bayt.ul.hikma”,.jadidchilik
O‘rta. asrlarda. O‘zbekistonda. buyuk. Sharq. Uyg‘onish. madaniyati,. Sharq. Renessiansi. yuz.
berdi.. Jahondagi. barcha. xalqlarning. milliy. g‘oyalari,. o‘z. navbatida,. umuminsoniy. mazmunga.
ega.bo‘ladi..Ya’ni,.milliy.xususiyatlar.umuminsoniy.g‘oyalar.bilan.yaxlit,.mantiqiy.bog‘langan.
shaklda.amal.qiladi..
O‘lkamizdagi.Uyg‘onish.davrini.uch.bosqichga.bo‘lish.mumkin:
•
IX-XII.asrlar.Uyg‘onish.davri.
•
XIV-XV.asrlar.Uyg‘onish.davri.
•
XIX.asr.oxiri.XX.asr.boshlari.Uyg‘onish.davri.
O‘rta. asrlar. davrida. esa. ibtidoiy. jamiyat. paytida. shakllana. boshlagan. milliy. davlatchilik.
yanada. takomillasha. bordi,. xalqning. shakllanish. jarayoni. ro‘y. bera. boshladi,. madaniyat. va.
san’atda.o‘ziga.xoslik.yuzaga.keldi.hamda.bu.ma’naviy.hayotdagi.milliylik.sifatida.paydo.bo‘ldi..
Umuman.milliy.istiqlol.g‘oyalarining.yuzaga.kelishida.bu.davr.o‘ziga.xos.ahamiyatga.ega..Ayni.
paytda,.bu.davrda.yurtimizga.islom.dini.kirib.kelishi.natijasida.musulmon.madaniyati.shakllana.
boshladi.. Tabiiy,. ilmiy. fanlar. bilan. birga. diniy. ta’limot. rivoj. topdi.. Ushbu. davrning. asosiy.
g‘oyasi.esa.barkamol.insonni.tarbiyalash.va.adolatli.jamiyat.qurishdan.iborat.bo‘ldi..Xorazmiy,.
Farg‘oniy,. Farobiy,. Ibn. Sino,. Beruniy,. Alisher. Navoiy,. Bobur,. Mirzo. Ulu. g‘bek. kabilarning.
ilmiy. me’rosida,. Moturudiy,. Ahmad. Yassaviy,. Najmiddin. Kubro,. Bahouddin. Naqshband. va.
boshqalarning. diniy. ta’limotlarida. ko‘tarilgan. asosiy. g‘oyalar. mushtarak. bo‘lib,. ularda. milliy.
g‘oyaning.muhim.jihatlari.o‘z.ifodasini.topgan..
Har. bir. davrda. Uyg‘onish. ma’lum. ijtimoiy-siyosiy. jarayon. mahsulidir.. Birinchi. bosqich.
(IX-XII.asrlar).arablar.istilosidan.keyin.yuz.berdi..Bu.davrdagi.Uyg‘onishning.asosiy.belgilari.
quyidagilar:
•
Dunyoviy.ilmlarga.intilish,.bu.sohada.keskin.burulishlar.paydo.bo‘lib,.ilm-fan.natijalarini.
inson.manfaatlariga.xizmat.qildirish;
•
Dunyo.miqyosidagi.kashfiyotlarning.yuzaga.kelishi.va.buning.uchun.zamin.yaratilishi;
•
Diniy-falsafiy.aqidalar.bilan.komil.insonni.tarbiyalash.masalasini.uyg‘unlashtirish.
..
IX. –. XII. asrlarda. Movarounnahrda. ilm-fan. yuksaldi,. hozirgi. zamon. fanining. ko‘plab.
tarmoqlari. va. yo‘nalishlariga. chinakam. poydevor. yaratildi.. Xususan,. matematika,. algebra,.
astronomiya,.tibbiyot,.biologiya,.geodeziya,.jug‘rofiya,.falsafa.singari.dunyoviy.fanlarning.tamal.
toshi.qo‘yildi..Eng.mashhur.madaniyat.markazi.shu.davrda.Bag‘dod.shahri.edi..Bag‘dodda.“Bayt.ul.
hikma”.(donishmandlar.uyi).tashkil.etilgan.edi..“Bayt.ul.hikma”da.Ahmad.Farg‘oniy,.Muhammad.
ibn.Muso.Xorazmiy,.Ahmad.ibn.Abdulloh.Marvaziylar.ta’lim.olganlar.
Ikkinchi. bosqich. –. XIV-XV. asrlardagi. Uyg‘onish. mo‘g‘ullar. istilosidan. keyingi. davrga.
aloqador.. Tashqi. va. ichki. qulay. sharoitlar. Sharq. madaniyatining. rivojini. ta’minladi.. XV.
asrda. Samarqand. va. Hirotda. olimlar-u. fuzalolar,. shoirlar-u. bastakorlarning. kattagina. guruhi.
to‘plangan. edi..Alisher. Navoiy. ijodi. ikkinchi. bosqichdagi. Uyg‘onish. davrini. ulkan. cho‘qqiga.

---

22