17. Hasharotlarning sezgi a’zolari: Mexanik tuyg‘u, eshitish, xemoretseptsiya, ta’am va xid bilish, gigrotermik sezgi, fotoretseptsiya

17. Hasharotlarning sezgi a’zolari: Mexanik tuyg‘u, eshitish, xemoretseptsiya, ta’am va xid bilish, gigrotermik sezgi, fotoretseptsiya.
Hasharotlarning sezgi organlariga korish, xid, tam bilish, sezish, eshitish organlari kiradi.
Hasharotlarning korish organi koz bolib, uning satxi kop miqdorda fasetkalardan iborat. Kozchada yoruglik nurini singdiruvchi va otkazuvchi muguz modda va xrustallik yoruglik nurini tasirini qabul qiluvchi tor parda mavjud.
Hasharotlar kozlari faqat yaqin masofadagina kora oladi. Xid bilish organi moylovlarida joylashgan bolib asab tolalari bilan aloqador bolgan teri xujayralaridan iborat. kopchiligi xid bilish yaxshi rivojlangan. SHuning uchun ham ular erkak urgochilari bir birini xid orqali uzoq masofadan topa oladi.
Eshitish organlari masalan: chigirtkalarning birinchi qorincha senment yonboshlarida parda tortilgan bittadan yumaloq teshikcha shaklidadir. Temirchaklarda eshitish organi oldingi oyoq boldirlarida joylashgan bolib tirqish shaklidadir. SHunday qilib ular hasharotlarning turli joyida tarqalgandir. Sezgi organlari tuklar, tikanlar, qilchalar korinishida bolib, turli joylarda tarqalgan boladi.
Suvaraklarda serki deb ataluvchi maxsus “dumlari” kichik qo’zg’alishlarni ham seza oladi. Bizni oyoq harakatlarimizdan hosil bo’lgan havodagi oqim o’zgarishlari orqali ham sezib, tezda qochib qoladi!
Mexanik sezgilar yoki kutikuladagi tuklar hasharotlarga bosim, teginish va tebranish kabi ta’sirlarni sezish imkonini beradi. Eshitish tuzilmalari yoki timpanal organlar tananing qanotlar, qorin, oyoqlar va antennalari kabi turli qismlarida joylashgan. Ular hasharotlar turiga qarab 100 Gts dan 240 Gts gacha bo'lgan turli chastotalarga javob bera oladi. Ko'pgina hasharotlar bo'g'imlarida harakatni qayd qiluvchi yoki tananing fazodagi holatini nazorat qiluvchi tuklari (proprioreseptorlar) mavjud.. Ichki organlardagi maxsus (cho'zilish) retseptorlar mushaklarning cho'zilishi va ovqat hazm qilish tizimining cho'zilishini sezadi.
Xordotonal organlar – kutikulaning ikkita xitin tanachalari o'rtasida cho'zilgan iplar kabi eng nozik sensillalar bilan ifodalanadi. Bu sensillalar skolopoforlar yoki skolopidiya deb ataladi.