17-Maruza. Issiqlik uzatish; issiqlik oʹtkazuvchanlik. Issiqlik uzatish; konvektsiya. Issiqlik uzatish; nurlanish. Reja


Download 1.13 Mb.
bet6/6
Sana09.02.2023
Hajmi1.13 Mb.
#1179150
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
3e313b9badf12632cdae5452d20e1af6

(Ilmiy rasmlar kutubxonasiG`
Tadqiqotchilar surati, Inc.)



9 misol. Quyoshning nurlanishi
(a) Quyosh sirti chiqarayotgan nurlanish 500 nm to’lqin uzunligida maksimal energiyaga ega. Agar Quyoshni absolyut qora deb xisoblasak, uning sirti temperaturasi qanday bo’ladi? (b) Xona temperaturasida qora jism sirti temperaturasini xisoblang.


Tasvirlash. Sirt temperaturasi va to’lqin uzunlik maksimal energiyada bir- biri bilan ko’rinishda bog’liqdir (14- tenglama).
yechish:
(a) Biz λmax va Vinning siljish qonunidan foydalanib T ni topishimiz mumkin:
bundan


(b) 300 K temperaturada Vinning siljish qonunidan foydalanib, λmax ni topamiz:

Tekshirish.
(b) bosqichdagi λmax ning qiymati 500 nm (Quyosh uchun λmax ning qiymatidan) dan 19 marta katta, (a) bosqichda xisoblangan Quyosh sirtining 5800 K ga teng temperaturasi (b) bosqichdagi ob`ekt sirtining 300K ga teng temperaturasidan 19 marta kattadir. Vinning qonuni λmax ning temperaturaga teskari proportsionalligini ko’rsatadi, shuning uchun xisoblash natijalari kutilganidekdir.


Kelgusida. Ko’rish spektrida Quyoshning eng katta to’lqin uzunligi. Qora jismning nurlanish spektri Quyoshning nurlanish spektrini yetarlicha yaxshi ifoda etar ekan, Quyosh haqiqatda qora jismga yaxshi misol bo’la oladi. 300 K temperaturada ko’zga ko’rinuvchi to’lqin uzunligidan ko’ra spektrning infraqizil sohasidagi to’lqin uzunliklar spektrlari piklari ancha katta. Bizning ko’zimiz uchun qora ko’rinmagan sirtlar infraqizil nurlanish va yutilish uchun qora sifatida ta`sir etadi. Inson tanasi terisi barcha infraqizil nurlanishni yutishi eksperimental tarzda isbot etilgan; nurlanish jarayoni uchun terining nurlanish qobiliyati 1,0 ga teng.
10 misol. Inson terisining nurlanishi


20 0C li xonada inson uchun kuzatilgan umumiy issiqlik sarfi aniqlansin bunda inson sirti yuzasi 1,4 m2 va temperaturasi 33 0C (306 K) bo’lgan qora jism deb qaraylik
( inson terisi sirti temperaturasi terining issiqlikka qarshiligi tufayli ichki temperaturasi 37 0C dan bir muncha kichikdir).


Tasavvur.
e=1, T=306 K va T0=293 K bo’lganida ni qo’llab, nurlanish va yutilish quvvati topilsin.


yechish:
O’ng tomondagi ustunni berkitib turib, o’zingiz javob berishga harakat qiling.

Savol
E=1, T=306 K va T0=293 K bo’lganida ni toping

Javob





Tekshirish.
Umumiy issiqlik sarfi 0,11 kVt bo’lib, bu 2300 kkal/kun ga ekvivalentdir.


Kelgusida.
Energiyaning bunday katta sarfi 120 Vt li quvvatga taxminan tengdir. Biz bunday sarfni oldini olish uchun o’zimizni past issiqlik o’tkazuvchanlikli bo’lishi bilan tashqaridagi xavo temperaturasidan ancha past temperaturaga ega bo’la oladigan kiyimimiz bilan ximoyalaymiz. Shuning uchun issiqlik nurlanishi darajasi ancha past bo’ladi.


Jism temperaturasi T atrof temperaturasi T0 dan unchalik farq qilmasa nurlanayotgan jism temperaturasi N yutonning sovutish qonuniga bo’ysunadi. Biz buni 20-20 tenglamani yozib ko’rishimiz mumkin

T-T0 kichik bo’lsa, natijalari uncha farq qilmaydigan ikki yig’indi T ni T0 bilan almashtirish mumkin



Nurlanishning umumiy quvvati N yutonning sovutish qonuniga mos xolda temperaturalar farqiga proportsionaldir. Bu natija yana differentsial yaqinlashish yordamida ham olinishi mumkin:

bu yerda . Temperaturalar farqi T-T0 uncha katta bo’lmaganida biz

ga ega bo’lamiz.

Glosariy


Conduction

Issiqlik o’tkazuvchanlik

Molekulalar to’qnashuvi natijasi bo’lib, bunda tezroq molekulalar sekinroq molekulalarga energiya uzatadi

Thermal conductivity

Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti

Moddaning o’zining xossalarini xarakterlovchi proportsionallik koeffitsienti

Thermal conductors

Yaxshi issiqlik o’tkazgich

Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti qiymati katta bo’lgan moddalar

Thermal insulators

Issiqlik izolyatorlari

Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti kichik bo’lgan, issiqlikni yomon o’tkazuvchi moddalar

Convection

Konvektsiya

Ko’p sonli molekulalarning bir joydan ikkinchisiga ko’chishi evaziga issiqlikning ko’chish jarayni

Forced convection

Majburiy konvektsiya

Qizdirilgan havoni xaydaydigan qurilmasi bor isitgich yordamidagi jarayon

Natural convection

Tabiiy konvektsiya

Isigan havoning yuqoriga ko’tarilishi

Radiation

Nurlanish

Quyoshdan yerga bo’shliq orqali faqatgina issiqlik almashinuvi evaziga uzatiladigan energiya

Emissivity

Nurlatish qobiliyati

0 dan 1 gacha oraliqda bo’lgan o’lchamsiz kattalik bo’lib, moddaning o’zining xossalarini xarakterlaydi.


Download 1.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling