19 – Мавзу Жамиятнинг фалсафий таҳлили

Бу назарияга кўра меҳнат,

сўнгра бурро нутқ инсон

жамиятини яратган.

• З.Фрейд инсон
• виждонини унинг
• келиб чиқиш
• манбаи деб
• ҳисоблаган.

• Инсон ҳаётида меҳнат қуролларининг
• аҳамиятини рад этмаган
• ҳолда, бу фаразни тасдиқловчи
• аниқ илмий далилларга
• дуч келмадик.

• Иқтисодий кичик тизим.
• Ижтимоий ишлаб чиқариш тушунчаси

• Ҳозирги кўринишда жамият такрор ишлаб чиқариш, ўзини ўзи
• бошқариш ва ўзини ўзи ташкил этиш ички механизмларига эга бўлган
• тарихан муайян, яхлит ва барқарор тизим сифатида намоён бўлади.
• Жамият – бу одамларнинг шундай бир бирлашмасики, унинг
• яхлитлиги ижтимоий ишлаб чиқариш, яъни одамларнинг ишлаб
• чиқариш, ўз ҳаётини қувватлаш ва такрор ишлаб чиқаришга
• қаратилган биргаликдаги фаолияти билан таъминланади.
• Ижтимоий ишлаб чиқариш – вақтда давом этадиган ва вақти-вақти
• билан такрорланадиган жараён (такрорий ишлаб чиқариш). Айни
• вақтда у ўзгарувчанликни, муайян ижтимоий динамикани (яъни
• соф ишлаб чиқаришни) ўз ичига олади. Кўрсатилган омилларнинг
• бирлиги, бир томондан, анъана, ижтимоий меросга, бошқа томондан
• эса, амалий ва маънавий тажрибанинг ошиши ва тўпланишига асос-
• ланади. Ижтимоий динамика, жамиятнинг ривожланиши ишлаб
• чиқаришда ва одамлар хулқ-атворини бошқаришда тўпланган тажрибани
• сақлаш ва келгуси авлодларга қолдириш усулларини такомиллаш-
• тириш билан таъминланади. Тажрибани баҳам кўришнинг муҳим
• воситалари – тил, намойиш этиш, ўрнак кўрсатиш ва энг муҳими – таж-
• рибани ўзлаштираётган одам қайси халқ вориси бўлса, шу халқнинг
• ижтимоий бойлиги ва маданий мулки ҳисобланади.

• Моддий
• ишлаб
• чиқариш

• Иқтисодий кичик тизим ишлаб чиқариш фаолияти
• ва кишиларнинг бу жараёндаги муносабат-
• лари шаклларининг маж-муидир. Ҳар бир жамият
• ўз мавжудлиги ва ривожланиши учун зарур табиий
• Бойликларга эга. Аммо ижтимоий бойлик
• инсон меҳнати билан яратилади. Аждодлар яратиб
• қолдирган бойликларни сақлаш ва улардан
• фойдаланиш ҳамда жамиятнинг ишлаб чиқариш
• кучларини ривожлантириш ижтимоий бойликнинг
• ўсишига олиб келади. Бунинг натижасида мулк
• институти ижтимоий ишлаб чиқаришнинг
• муҳим воситаси ва рағбатлантирувчи омили
• сифатида вужудга келади. Даставвал куч ҳуқуқи,
• обрў ва одатга таянган мулкий муносабатлар
• кейинчалик юридик шакл-шамойил касб этади.
• Ривожланган кўринишда мулк ижтимоий бойликнинг
• маълум улушига эгалик қилиш, уни тасарруф этиш ва
• ундан фойдаланиш ҳуқуқини англатади. У турли
• шаклларда мавжуд бўлган ва ҳозир ҳам мавжуд
• бўлиб,бу ижтимоий ишлаб чиқаришнинг
• шаклини ҳам белгилайди.

• Иқтисодий
• Тизим
• моддий ва
• маънавий
• ишлаб
• чиқаришни
• ҳамда моддий
• ва маънавий
• хизматлар
• Кўрсатишни
• ўз ичига
• олади.

• Ходимлар, уларнинг меҳнати ва ишлаб чиқариш воситалари – меҳнат қуроллари ва воситалари ишлаб чиқаришнинг муҳим омиллари ҳисобланади. Ишлаб чиқариш моддий-техника воситалари ва уларни ишга солишга қодир бўлган одамлар мажмуи жамиятнинг ишлаб чиқариш кучларини ташкил этади. Ишлаб чиқариш жараёнида одамлар ўртасида турли-туман муносабатлар юзага келади. Уларнинг орасида ташкилий-иқтисодий, ишлаб чиқариш-технологик ва ижтимоий-иқтисодий муносабатлар айниқса муҳим аҳамият касб этади. Ишлаб чиқариш-технологик муносабатлар техника ва ишлаб чиқариш технологиясининг хусусияти ривожланиш даражасига кўп жиҳатдан боғлиқ бўлса, ташкилий-иқтисодий ва айниқса ижтимоий-иқтисодий муносабатлар асосан ишлаб чиқариш воситаларига бўлган мулк шакллари билан белгиланади.

• Ижтимоий ишлаб чиқариш
• ва ижтимоий иқтисодий
• муносабталар

• Маънавий кичик тизим

• Одамларнинг маънавий фаолияти жамият
• мавжудлигининг
• зарурий шартидир. Одамлар онгли мавжудотлар бўлиб, улар
• ўз тафаккури билан ижтимоийликнинг барча кўринишларини
• англаб етади. Бу жараёнда олимлар, рассомлар, журналистлар,
• турли партиялар ва ҳаракатларнинг мафкурачилари ва шу
• кабиларнинг ихтисослашган касбий маънавий фаолияти муҳим
• рол ўйнайди. Уларнинг нисбатан мустақил касбий фаолияти
• ижтимоий ҳаётнинг турли жабҳаларига хизмат кўрсатади.
• Маънавий ишлаб чиқаришда иқтисодий кичик тизим қонуниятлари,
• яъни жамиятнинг хўжалик жараёнлари ўртасидаги
• такрорланувчи муҳим-зарурий боғланишлар ўзига хос
• тарзда намоён бўлади. Уларнинг қаторига эҳтиёжларнинг
• юксалиш қонуни, ижтимоий такрор ишлаб чиқариш
• қонунлари, қиймат қонунини киритиш мумкин.

Хулоса

• Маданият инсон фаолияти билан узвийдир. Унинг тараққиёти мада-
• ний-тарихий ижодда индивидлар ва ижтимоий гуруҳлар иштироки
• билан белгиланади. Цивилизация – ўз-ўзини қувватловчи ўзгармас
• жамият, ижтимоий статика манбаи. Маданият – ижтимоий динамика
• манбаи, у тарих талабига жавоб бериш ва ижтимоий ўзгаришларга
• замин яратишга қодир шахсларни шакллантиради ва айни вақтда ўзи
• ҳам мазкур шахслар томонидан шакллантирилади