19- mavzu: moliya kredit tizimi statistikasi

2018 yilda O’zbekiston davlat byudjetining asosiy parametrlari
DAROMADLAR, mlrd. so’m (davlat maqsadli fondlari ishtirokisiz) — 62.229,5
Bevosita soliqlar — 12.805,4

• 
  Yuridik shaxslarning foydasidan olinadigan soliqlar — 2.510,9
  
• 
  Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun YaSTdan ajratmalar — 1.907,6
  
• 
  Mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun YaSTdan ajratmalar — 2.110,5
  
• 
  Jismoniy shaxslarning daromad soliqlari — 5.198,8
  
• 
  Tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha belgilab qo’yilgan soliq — 1.077,6
  

Bilvosita soliqlar — 33.404,3

• 
  Qo’shilgan qiymat solig’i — 22.019,4
  
• 
  Aktsiz solig’i — 8.343,8
  
• 
  Bojxona boji — 1.415,3
  
• 
  Benzin, dizel yoqilg’isi va gaz iste’moli uchun soliq — 1 323,2
  
• 
  Abonentlik raqamini ishlatganlik uchun to’lov — 302,5
  

Resursga doir to’lovlar va mulk solig’i — 9.714,5

• 
  Mol-mulk solig’i — 2.158,9
  
• 
  Yer solig’i — 1.266,6
  
• 
  Yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq — 6.203,1
  
• 
  Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq — 85,9
  

Qo’shimcha foydadan soliq — 1.367,7
Boshqa daromadlar va soliqqa oid bo’lmagan boshqa tushumlar — 4.937,6
19.2.Bank statistikasining predmeti ,vazifalari va ko’rsatkichlari tizimi
Kreditning barcha turlari va ko’rsatkichlari statistikaning o’rganish predmeti hisoblanadi.statistikaning vazifalari kreditning hajmini, tarkibini ,dinamikasini ,muddatini va boshqalarni xarakterlovchi ko’rsatkichlar tizimini yaratish, kredit olishva qoplash sharoitlarini o’rganish, kredit bo’yicha daromadva kredit operatsiyalari samaradorligini Aniqlash va boshqa vazifalar turadi. Bulardan tashqarii ,fikrimizcha ,har bir kredit operatsiyasining (hajmidan qa’tiy nazar)o’ziga xos xusussiyatlarini o’rganish ,kredit stavkalarini kreditni olish va qoplash sharoitlarini hisobga olgan holda har bir kredit operatsiyasi uchun tabaqalashtirib belgilash;kredit stakalarini ,narx,soliq,inflyatsiya,va boshqa ko’rsatkichlar Bilan bog’liq holda belgilash va tahlil qilish statistikaning muhim vazifasidir.
Kredit munosabatlarini baholashda statistika hajm,tarkibiy ,o’rtacha,dinamik vasamaradorlik ko’rsatkichlaridan foydalaniladi.Statistika bu ko’rsatkichlarni ,ularga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish ,ularning umumiy ijtimoiy iqtiodiyotga (teskarisi)ta’sirini o’zaro bog’liqda o’rganadi,Aniqlaydi va o’lchaydi.
Kredit hajmi muhim ko’rsatkichlardan bo’lib amaliyotda bu ko’rsatkichning ma’lum bir davrda olingan va berilgan summalari hisoblanadi.Bundan tashqarii qoplangan kredit va kredit bo’yicha qarz summalari ham hisoblanadi.Bu sumalarni hisoblashda hisob kitob asosiy qarz va foizlar (muddatida va muddati kechiktirilgan ummalar bo’yicha alohida ) olib boriladi.Muddati uzaytirilgan (prolongatsiya)kredit bilan muddati to’langan kreditni almashtirmaslik kerak.
YUqorida keltirilgan ko’rsatkichlar boshlang’ich aktuar (hujjatlashtirilgan) ma’lumotlar asosida oddiy qo’shib chiqish usuli Bilan aniqlanadi va navbatdagi ko’rsatkichlarni hisoblashda asos bo’lib xizmat qiladi.
Kredit tizimida kredit resurslari va kredit quyilmalari ko’rsatkichlari muhim ahamiyatga ega.Bu ko’rsatkichlar o’zaro uziy bog’liq bo’lib,bir biridan farqlanadi.kredit resurslari banklar ,xalq xo’jaligi tarmoqlari ,sug’urta kampaniyalari ,chet el faoliyati va aholi resurslaridan tashkil topadi.
Bank mablag’lariga Nizom jamg’armasi ,zahira jamg’armasi va maxsus jamg’armalar qo’shiladi,xalq xo’jaligi tarmoqlari mablag’lari esa korxona va toshkilotlarning hiso Raqamidagi pul qoldiqlari ,kapital quyilmalar schyotidagi mablag’lar va turli xildagi ish byurtmachilarning mablag’laridan tashkil topadi,aholi mablag’lariga ularning jamg’arma va tijorat banklaridagi hisoblaridagi pullari ,qo’lidagi naqd pullari kiradi.
SHunday qilib barcha kredit resurslari (yani bo’sh turgan mablag’lar)ning yig’indisi mamlakatning ssuda jamg’armasiga teng.
Kredit quyilmalari deb banklar va boshqa kredit muassasalarning korxona toshkilot va aholiga haqiqiy berilgan summalariga aytiladi.Kredit quyilmalari hajmini ,tarkibini ,dinamikasini va samaradorligini xarakterlovchi bir qator ko’rsatkichlar mavjud.
Ma’lumki kredit aylanmasi uning hajmi va muddatiga bog’liq.Kredit aylanmini tahlil qilishda kredit summalarining muddati o’zgarishidan tashqarii inflyatsiyani ham hisobga olish zarur,bu ishni deflyator indeksni hisoblash va qo’llash orqali bajarish mumkin.ma’lumki,deflyator indeks mazmunan baho indeksining almashtiruvchi ,inflyatsiya indeksi esa baho indeksining teskarisidir.Demak kredit aylanmasining real indeksini hisoblash uchun kredit aylanmasi indeksining deflyator indeksga bo’linadi,agar inflyatsiya indeksi ma’lum bo’lsa kredit aylanmasi indeksi inflyatsiya indeksiga ko’paytiriladi.
Bankning yalpi daromadi kredit hajmi va o’rtacha yillik stavkalar Bilan bevosita bog’liq,o’rtacha stavka esa ,o’z navbatida indivudal stavkalar vap kreditning tarkibiga bog’liq.
Bank faoliyatining oliy mAqsadi –kredit resurslaridan foydalanishni yuqori darajadagi samaradorligini ta’minlashdir.Mamlakat miqyosida kredit samaradorligi yalpi ichki mahsulot hajmining kredit resurslarining o’rtacha darajasiga nisbati Bilan Aniqlanadi(E q Q:K) Bank darajasida oladigan bo’lsak bu ko’rsatkich kredit operatsiyalaridan olingan sof daromadning bankning shaxsiy resurslariga nisbati Bilan Aniqlanadi.Bankning sof daromadi yalpi daromaddan kredit Bilan bog’liq xarajatlari ajratish Bilan hisoblanadi.
Kredit samaradorligini kredit aylanmasi ko’rsatkichlari Bilan baholash mumkin.kreditning aylanish darajasi ikki ko’rsatkich Bilan o’lchanadi-kreditdan foydalanish vaqti (muddati),bir davr ichida kredit aylanishlari soni
Kreditdan foydalanish vaqti t o’rtacha kredit qoldiqlarini bir kunlik aylanmaga nisbati bilan hisoblanadi.
TqK:mqK:(Q:D)
Bu yerda K –o’rtacha kredit qoldiqlari , m- bir kunlik aylanma Q- kredit aylanmasi D- kunlar soni
Kredit aylanishlari soni quyidagi formula orqali hisoblanadi:
N=Q:K