1A-21 met gurux talabasi pardaqulova mahliyo

Inson organizmi uchun rux qanchalik ahamiyatga ega?

Ruxning organ va to‘qimalardagi miqdori shu a’zolarning faoliyatida qanchalik ahamiyatga egaligini bildiradi. Ruxga boy bo‘lgan a’zolar: gipofiz, ko‘z to‘r pardasi, prostata bezi (150 mg dan oshiq), jigar, buyrak, mushak, soch, suyak (100 mg dan oshiq). Bosh miyadagi metallar ichida rux va temir eng ko‘p qismini tashkil etadi, rux\temir indeksi 1 ga teng, boshqa a’zolarda bu nisbat ancha past bo‘ladi. Uglevodlar, yog‘lar, oqsillar va nuklein kislotalar sintezi va parchalanishi organizmni rux bilan ta’minlanishiga bevosita bog‘liq. Organizmdagi rux zaxirasining 20 foizi suyak to‘qimasida joylashgan bo‘ladi. Ruxning suyak to‘qimasiga kirish tezligi kalsiyga nisbatan yuqori bo‘ladi va suyak to‘qimasida mushak to‘qimasiga nisbatan uzoq saqlanadi. Aniqlanishicha, rux kalsiy va fosfor so‘rilishini hamda almashinuvini kuchaytiradi,
shuningdek, kollagen tolalar sintezini ham kuchaytiradi. Bu esa teri elastikligini oshiradi va suyak yuzasini shakllanishini ta’minlaydi. Shuning uchun sink yetishmovchiligi osteoporoz rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Manbaa: https://avitsenna.uz/rux-ahamiyati/? ysclid=lbfia1918k574178043

2. 
   Kadmiyning olinishi, xossalari, birikmalari.
   

Kadmiy (lot. Cadmium), Cd — Mendeleyev davriy sistemasining 2 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 48, atom massasi 112,40. 8 ta barqaror izotopdan iborat: 106Cd( 1,22%), l(l8Cd(0,88%), n0Cd(12,39%), mCd(12,75%), ll2Cd(24,07%), mCd(12,26%), ll4Cd(28,85%) va n6Cd(7,58%). Atom
radiusi 0,146 nm, ion radiusi (qavslarda koordinatsion son keltirilgan) Cd2+ 0,092 nm (4), 0,101 nm (5),
0,109 nm (6), 0,117 nm (7), 0,145 nm (12). Poling
boʻyicha elektromanfiyligi 1,7. Kadmiyni 1817-yilda nemis kimyogari Kadmiy Shtromeyer kashf etgan. Dastlab rux karbonat tarkibidan olingani uchun rux rudasining yunoncha nomi ("Kadmeia") bilan atalgan. Tabiatda rux, qoʻrgʻoshin va mis rudalari bilan aralash uchraydi. Kadmiy
— siyrak element; uning yer poʻstidagi oʻrtacha miqdori ogʻirlik jihatidan l,3-10~5%, dengiz va okean suvlarida 0,00011 mg/l. Kadmiyning selenid (CdSe), otavit (CdO3)
va monteponit (CdO), grinokit (CdS) kabi nodir minerallari maʼlum.
Sulfid rudalarida, jumladan, sfalerit minerali (ZnS) tarkibida (0,01—5,0%), galenitda (0,02% gacha),
xalkopiritda (0,12%), piritda (0,02%) uchraydi. Bundan tashqari, umurtqali va umurtqasiz hayvonlar organizmida, oʻsimliklarda ham bor. Kadmiy — kumushdek oq, yumshoq, choʻziluvchan, mexanik ishlovga oson beriladigan ogʻir metall. Zichligi 8,65 g/sm1 (20° da) Maos boʻyicha qattiqligi 2, suyuqlanish temperaturasi 320,9°, qaynash temperaturasi 767°. Kimyoviy birikmalarda 2 valentli. Nam havoda Kadmiyning sirti yupqa oksid parda bilan qoplanadi. Bu parda uni keyingi oksidlanishdan saqlaydi. Suyuqlanish temperaturasidan yuqori haroratlarda yonib, qoʻngʻir rangli kadmiy oksid (CdO) hosil qiladi. Kadmiy HCl, H₂SO₄ da, ayniqsa, HNO₃, da erib, tegishli tuzlar beradi. Ishqorlarda erimaydi. Kadmiy kislorod, oltingugurt, galogenlar va boshqa bilan reaksiyaga kirishadi. Kadmiyning tuzlari, suv va kislotalarda eriydigan birikmalari zaharli. Kadmiy mis, rux, qoʻrgʻoshin rudalarini qayta ishlashdagi chiqindilardan ajratib olinadi. Yadro reaktorlarida, ishqorli akkumulyatorlarda, maxsus qotishmalar tayyorlashda, boʻyoq olishda, temirni kadmiylashda ishlatiladi.
Manbaa: https://uz.wikipedia.org/wiki/Kadmiy
Kadmiy – bu batareyalar va ko’plab mahsulotlarda ishlatiladigan metall. Biz kundalik hayotda foydalanadigan ob’ektlarni ishlab chiqarishdagi afzalliklarni inkor etib bo’lmaydi; ammo tanganing ikkinchi tomoni umuman yurakni quvontirmaydi. Kadmiy eng xavfli og’ir metallar qatoriga kiradi. Biz oziq-ovqat zanjiridan, suvdan, sigaretadan, havodan va oziq-ovqat uchun ishlatiladigan idishlardan kadmiyga duch kelishimiz mumkin. Zaharli kadmiy ko’plab kasalliklarni, ayniqsa suyak tizimining mo’rtligini keltirib chiqarishi mumkin. Bu tanadagi kaltsiy muvozanatini buzadi va foydali oqsillarni chiqarilishiga olib keladi.
Manbaa: https://cheminfo.uz/kadmiy-haqida- malumot/

Siz bularni bilasizmi?

“Kadmiy” so’zi ilgari rux rudasi uchun ishlatilgan “Kadmiya” so’zidan kelib chiqqan. Shuningdek, u ushbu ma’dandan o’z ramzini oladi.
Batareyalar tarkibidagi kadmiy tuproq bilan aralashmasligi uchun batareyalarni qayta ishlash juda muhimdir. Shu sababli batareyalarni tabiatda yo’q qilmaslik kerak.
Chekadigan odamlarga chekmaydiganlarga qaraganda 50 foiz ko’proq kadmiy ta’sir ko’rsatadi.
Atmosfera havosi ifloslangan hududlarda yashovchi odamlarning tanasida kadmiy va qo’rg’oshin to’planishi xavfi mavjud.
Evropa Ittifoqi mamlakatlarida uyali telefonlar, o’yinchoqlar va kameralarda ishlatiladigan batareyalarda kadmiydan foydalanish taqiqlangan. Biroq, ushbu taqiq ba’zi portativ batareyalar, sanoat batareyalari va elektr asboblarini qamrab olmaydi.
Kadmiyumning eng ko’p zaxiralari Hindiston, Xitoy va Avstraliyada mavjud. Kadmiy ishlab chiqaradigan eng muhim mamlakatlar – Xitoy, Janubiy Koreya va Yaponiya.
Manbaa: https://cheminfo.uz/kadmiy-haqida-malumot/ Kadmiyning zarari qanday?