2- mavzu. Kasb tanlash va kasbiy shakllanishning psixologik jihati

Faoliyat manbai, birinchi navbatda, ehtiyojlar deb nomlanadi. Aynan ehtiyojlar odamni qondirish uchun vositalarni topishga undaydi, bu esa faol faoliyatni talab qiladi. Shuni ta'kidlash kerakki, ehtiyojlarning har biri to'liq qondirilishi shart emas - keyingi bosqichga o'tish uchun qisman to'yinganlik etarli.

1) Fiziologik ehtiyojlar: ochlik, tashnalik va boshqalar.

2) Xavfsizlikka ehtiyoj: ishonch hissi, qo'rquv va muvaffaqiyatsizlikdan xalos bo'lish.
3) Tegishli va muhabbatga ehtiyoj.
4) Hurmatga ehtiyoj: muvaffaqiyatga erishish, tasdiqlash, tan olish.
5) Kognitiv ehtiyojlar: bilish, bilish, o'rganish.
6) Estetik ehtiyojlar: uyg'unlik, tartib, go'zallik.
7) (eng yuqori) o'zini o'zi anglash zarurati: maqsadlarini, qobiliyatlarini ro'yobga chiqarish, o'z shaxsiyatini rivojlantirish.
Etaklovchi faoliyat - Unda o'ziga xos psixologik jarayonlar paydo bo'ladi, yaratiladi yoki tiklanadi (o'rganishda - nazariy fikrlash, o'yinda - xayol va boshqalar), bolaning rivojlanishining har bir davridagi asosiy aqliy o'zgarishlar bunga bog'liq (masalan, maktabgacha yoshdagi bola o'yin insonning xulq-atvorining asosiy ijtimoiy funktsiyalari va me'yorlarini egallaydi).
Shaxs faolligi - bu asosiy xususiyatlarning kuchayishi (maqsadga muvofiqligi, motivatsiyasi, xabardorligi, harakat usullari va usullarini o'zlashtirishi, emotsionalligi), shuningdek, tashabbuskorlik va vaziyatlilik kabi xususiyatlarning mavjudligi bilan tavsiflanadigan maxsus faoliyat turi yoki maxsus faoliyat. .
Shaxsiy faollik (lotincha activus - faol) - insonning dunyoga bo'lgan faol munosabati, insoniyatning tarixiy tajribasini o'zlashtirish asosida moddiy va ma'naviy muhitni ijtimoiy ahamiyatga ega o'zgarishlarni amalga oshirish qobiliyati; o'zini ijodiy faoliyatda, irodaviy harakatlarda, muloqotda namoyon qiladi. U atrof-muhit va ta'lim ta'siri ostida shakllanadi.
3.3. Saxsning kasbiy shakllanish determinatsiyasi.
Shaxsning kasbiy anglashi bo’yicha o’tkazilgan tahlilini umumlashtirib, bu jarayonning asosiy nuqtalarini ajratishimiz mumkin:
1. Kasbiy anglash - individning kasblar olamiga va tanlangan aniq kasblar olamiga nisbatan bulgan tanlovli munosabati.
2. O’z xususiyatlar va imkoniyatlarini, kasbiy faoliyat talablarini va ijtimoiy-i qtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda kasbiy anglash yadrosi hisoblanadi.
3. Kasbiy anglash butun kasbiy haeti davomida amalga oshiriladi, shaxs doim o’zgaradi, o’z kasbiy hayotini qayta anglaydi va kasbida o’zini namoyon etadi.
4. Shaxs kasbiy anglashning dolzarblashuvi, turli voqealar, ya’ni umum ta’lim maktabini, o’quv yurtini tugatish malaka oshirish, yashash joyini almashtirish, attestatsiya, ishdan bushash va hokazapar bilan anglanadi.
5. Kasbiy anglash shaxs muhim ijtimoiy - psixologik etukligini tavsifi hisoblanadi.
Shaxs kasbiy anglashni tadqiq etib, N.S. Pryajnikov uning quyidagi mazmunli - protsessuap modelini asoslab berdi:
1. Ijtimoiy foydali mehnatning qadr-qimmatini va kasbiy tayyorgarligining zaruriyatini anglashning qadriyatli, ma’naviy asosi.
2. Ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatda o’z yo’nalishini topish va tanlanadigan faoliyatni kelajakda rivojlantira olish.
3. Kasbiy mehnat olamida umumiy holda o’z yo’nalishini aniqlay olish va kasbiy maqsadni ajrata olish.
4. Yaqin oradagi kasbiy maqsadlarni keyingi maqsadga eltuvchi yo’llar va vositalari sifatida aniqlash.
5. Kasbiy ukuv yurtlari va ish urinlariga muvofik kasblar va mutaxassisliklar xakida ma’lumot berish.
6. Kasbiy maqsadlarga erishishni murakkablashtiruvchi tusiqlar haqida tasavvurga ega bulish, shuningdek, muljallangan rejalarni amalga oshirishga kul beruvchi uz fazilatlarini bilish.
7. Anglashning asosiy variant buyicha muvafaqqiyasizlikka uchragan holda, tanlov zaxira variantlarining mavjudligi.
8. Shaxs kasbiy istikbollarining amaliy yuritilishini boshlanishi va muljallangan rejalarni doimiy ravishda korrektirovka etish.