2-Амалий машғулот: Релефни баҳолаш

1-босқич. Рельефни қулай шаклга келтириш учун уни ўзгартириш ёки сақлаш ҳисобидан инженерлик тайёргарлиги амалга оширилади.
2-босқич. Иморатлар, иншоотлар, кўча ва йўллар баландлик сатҳи бўйича лойиҳада кўрсатилади.
Тикка режалаштиришнинг асосий вазифаси қуйидагилардан иборат:
- қор - ёмғир сувларини очиқ усулда оқизишни ташкиллаштириш ёки ер ости қувурига тушишини таъминлаш;
- дарахтзор ва майсазорларнинг суғорилиши таъминлаш;
- транспорт воситалари ва пиёдаларни қулай ҳамда хавфсиз ҳаракат қилишини таъминловчи кўндаланг ва бўйлама нишабликларни таъминлаш;
- рельефни уй - жой қуриш талабига мос равишда ўзгартириш ва мослаштириш (ер сатҳини текислаш);
- ер ости қувурлари ва жиҳозларини ётқизиш, унга мос табиий нишабликни ҳосил қилиш;
- хусусий ечим – бино ва иншоотларнинг чиройли меъморий кўринишларини очадиган қилиб ландшафтини сақлаб қолиш.
Тикка режа лойиҳаси 1:5000 – 1:10000 масштабда тайёрланади. Тўкис ишланган режаларда (ТИР) тикка режалаштиришнинг шакли, йўллари ва кўчаларнинг ўқи ҳамда лойиҳа чизиғининг синган жойлари бўйича белгиланади. Унда масштаб 1:1000, 1:2000 қилиб танланади.
Қурилиш лойиҳасида (ҚЛ) масштаб 1:500; 1:1000 қилиб танланади ва бунда тикка режалаштиришга доир масалалар атрофлича кўрсатилади.

Топографик режада горизонталларнинг мақсадга мувофиқ кесишуви (баландлиги) 2.2-жадвалда берилган.

2.2-жадвал

Рельефнинг ҳолати (шарҳи)	Рельефнинг кесишуви		Баландлиги, м
	М 1:500	М 1:2000	М 1:1000	М 1:500
Текис рельеф нишаблиги 2 %	0,5:1	0,5:1	0,5	0,5
4 % гача	1:2	0,5 : 1-2	0,5	0,5
6 % гача	2:5	1 : 2	0,5:1	0,5
10 % ва ундан юқори	2:5	2	1	1

Тикка режанинг асосий техник - иқтисодий кўрсаткичлари қуйидагилардан иборат:

• 
  тупроқ ишларининг ҳажми;
  
• 
  қазиб олинган тупроқни суриш ва кўмиладиган жойларни тўлдириш, шу билан ортиқча тупроқнинг ташилмаслигига эришиш;
  
• 
  тупроқ ишлари ҳажмини камайтиришга эришиш.
  

Шаҳарнинг хизмат фаолияти бўйича тақсимланган минтақасини - аҳоли яшайдиган, саноат ва ташқи транспорт минтақаси (темир йўл) ташкил этади. Қолган хизмат фаолияти доираси бўйича минтақалар нисбатан кам жойни эгаллаши ва олдинги минтақаларнинг қандай жойлашишига боғлиқ бўлгани учун уларнинг ўрни муҳим аҳамиятга эга эмас.
Шаҳарнинг хизмат фаолияти доираси бўйича минтақасига қараб рельефга турлича талаблар қўйилади. Шунинг учун нишаблиги катта бўлган рельефнинг жойларда ҳар бир хизмат фаолияти доираси бўйича минтақаларнинг унга бўлган талабини қондиришга ҳаракат қилинади. Бундай жойларда ер сатҳидан оқилона ва унумли фойдаланиш учун қуйидаги минимал ўлчовлар бўлиши мақсадга мувофиқ (2.3-жадвал).
2.3 - жадвал