2-amaliy ish. Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish. Sezar Usuli Цезар усули
Download 38.38 Kb.
|
Kiberxavfsizlik 2-amaliy ish
2-amaliy ish. Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish. Sezar Usuli Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган. k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:
Мисол. Матн сифатида KOMPYUTER сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: NRPSBXWHU. Цезар усулининг камчилиги бу бир хил ҳарфларнинг ўз навбатида, бир хил ҳарфларга алмашишидир. O’rin almashtirish usuli Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T0 = УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor. T1 = УНВНБСБ_ИЕМАДЁКАЕОР*; Deshifrlashda,esa kalit k=4*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi. VERNAM USULI Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi va yana 6 ta simvol jami 32 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir. A=0=00000 N=13=01101 #=26=11010 B=1=00001 O=14=01110 !=27=11011 C=2=00010 P=15=01111 _=28=11100 D=3=00011 Q=16=10000 @=29=11101 E=4=00100 R=17=10001 ?=30=11110 F=5=00101 S=18=10010 *=31=11111 G=6=00110 T=19=10011 XOR jadvali H=7=00111 U=20=10100 0+0=0 I=8=01000 V=21=10101 0+1=1 J=9=01001 W=22=10110 1+0=1 K=10=01010 X=23=10111 1+1=0 L=11=01011 Y=24=11000 Formulasi: M=12=01100 Z=25=11001 T1=T0+K T0 = USMANBAYEV_DONIYORBEK_SHUHRATOVICH K = TALABA Qo’shish jarayoni : U 10100 S 10010 M 01100 A 00000 + + + + T 10011 A 00000 L 01011 A 00000 = = = = H 00111 S 10010 H 00111 A 00000 Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi : T1 = HSHAMBTYPV@D@NDYPRSEB_THHH#ASOGIJH Shu yo’l bilan orqaga qaytiladi ya’ni tayyor ma’lumotga kalit qo’shiladi va shifrlangan ma’lumot qaytarib olinadi. RSA алгоритми Алгоритм модуль арифметикасининг даражага кўтариш амалидан фойдаланишга асосланган. Алгоритмни қуйидаги қадамлар кетма-кетлиги кўринишида ифодалаш мумкин. 1-қадам. Иккита 200дан катта бўлган туб сон p ва q танланади. 2-қадам. Калитнинг очиқ ташкил этувчиси n ҳосил қилинади n=pq. 3-қадам. Қуйидаги формула бўйича Эйлер функцияси ҳисобланади: f(p,q)=(p-1)(q-1). Эйлер функцияси n билан ўзаро туб, 1 дан n гача бўлган бутун мусбат сонлар сонини кўрсатади. Ўзаро туб сонлар деганда 1 дан бошқа бирорта умумий бўлувчисига эга бўлмаган сонлар тушунилади. 4-қадам.f(p,q) қиймати билан ўзаро туб бўлган катта туб сон e танлаб олинади. 5-қадам. Қуйидаги шартни қаноатлантирувчи е сони аниқланади ed=1(modf(p,q)) . Бу шартга биноан кўпайтманинг f(p,q) функцияга бўлишдан қолган қолдиқ 1га тенг. е сони очиқ калитнинг иккинчи ташкил этувчиси сифатида қабул қилинади. Махфий калит сифатида d ва n сонлари ишлатилади. 6-қадам. Дастлабки ахборот унинг физик табиатидан қатъий назар рақамли иккили кўринишда ифодаланади. Битлар кетма-кетлиги L бит узунликдаги блокларга ажратилади, бу ерда L - L log2(n+1) шартини қаноатлантирувчи энг кичик бутун сон. Ҳар бир блок [0, n-1] оралиқка тааллуқли бутун мусбат сон каби кўрилади. Шундай қилиб, дастлабки ахборот Х(i), i= сонларнинг кетма-кетлиги орқали ифодаланади. i нинг қиймати шифрланувчи кетма-кетликнинг узунлиги орқали аниқланади. 7-қадам. Шифрланган ахборот қуйидаги формула бўйича аниқланувчи Y(i) сонларнинг кетма-кетлиги кўринишида олинади: Ахборотни расшифровка қилишда қуйидаги муносабатдан фойдаланилади: Х(i)=(Y(i))d (modn). Мисол.<ГA3> сўзини шифрлаш ва расшифровка қилиш талаб этилсин. Дастлабки сўзни шифрлаш учун қуйидаги қадамларни бажариш лозим. 1-қадам. p=3 ва q=11 танлаб олинади. 2-қадам. ҳисобланади. 3-қадам. Эйлер функцияси аниқланади. 4-қадам. Ўзаро туб сон сифатида e=7 сони танлаб олинади. 5-қадам. шартини қаноатлантирувчи d сони танланади. (f*1+1)/e= хақиқий сон 20*1+1/7=3 d=3 6-қадам. Дастлабки сўзнинг алфавитдаги харфлар тартиб рақами кетма-кетлигига мос сон эквиваленти аниқланади. А харфига -1, Г харфига-4, З харфига -9. Ўзбек алфавитида 36та харф ишлатилиши сабабли иккили кодда ифодалаш учун 6 та иккили хона керак бўлади. Дастлабки ахборот иккилик кодда қуйидаги кўринишга эга бўлади: 000100 000001 001001. Блок узунлиги бутун сонлар ичидан шартини қаноатлантирувчи минималь сон сифатида аниқланади. =33 бўлганлиги сабабли =6. Демак, дастлабки матн кетма-кетлик кўринишида ифодаланади. 7-қадам. кетма-кетлиги очиқ калит {7,33} ёрдамида шифрланади: Y(1)=(47)(mod 33)=16384(mod 33)=16 Y(2)=(17)(mod 33)=1(mod 33)=1 Y(1)=(97)(mod 33)=4782969(mod 33)=15 Шифрланган сўз Y(i)=<16,1,15> Шифрланган сўзни расшифровка қилиш махфий калит {3,33} ёрдамида бажарилади.: Y(1)=(163)(mod 33)=4096(mod 33)=4 Y(1)=(13)(mod 33)=1(mod 33)=1 Y(1)=(153)(mod 33)=3375(mod 33)=9 Дастлабки сон кетма-кетлиги расшифровка қилинган X(i)=<4,1,9> кўринишида дастлабки матн <ГАЗ> билан алмаштирилади. Келтирилган мисолда ҳисоблашларнинг соддалигини таъминлаш мақсадида мумкин бўлган кичик сонлардан фойдаланилди. Vazifa: Har bir talaba ushbu usullar orqali o’z ism va familyasini shifrlash va deshifrlash jarayonini amalga oshirsin. Download 38.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling