2-amaliy ish

2-amaliy ish.

Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish.

Sezar Usuli

Цезар усулида almashtiruvchi xarflar k va siljish bilan aniqlanadi. Yuliy Sezar bevosita k = 3 bо‘lganda ushbu usuldan foydalangan.
k = 3 bо‘lganda va alifbodagi harflar m = 26 ta bо‘lganda quyidagi jalval hosil qilinadi:

A	→	D
B	→	E
C	→	F
D	→	G
E	→	H
F	→	I
G	→	J
H	→	K
I	→	L
J	→	M
K	→	N
L	→	O
M	→	P
N	→	Q
O	→	R
P	→	S
Q	→	T
R	→	U
S	→	V
T	→	W
U	→	X

V	→	Y
W	→	Z
X	→	A
Y	→	B
Z	→	C

Ochiq matn (M)=Keldiyorova Shohida
Kalit (K)=3
Shifr matn (C)= NHOGLBRURYD VKRKLGD

Deshirlash shifrlashga teskari amal hisoblangani uchun qilgan ishimizni teskari tartibda bajaramiz yani endi bizda M(ochiq matn ) emas shifrlangan matn (C ) boladi va kalit (K) yordamida va yuqoridagi jadval yordamida defishrlashni amalga oshiramiz

Deshifrlash
Ochiq matn (M)= KELDIYOROVA SHOHIDA
O’rin almashtirish usuli
Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash.

Shifrlashda k=4*5 matritsa olamiz va ochiq matnni ustun bo’yicha yozamiz va satr boyicha oqib shifrlangan matn xosil qilamiz

T₀= Keldiyorova Shohidaxo

K	Y	A	I
E	O	S	D
L	R	H	A
D	O	O	X
I	V	H	O

T₁= KYAIEOSDLRHADOOXIVHO

Deshifrlash
Deshifrlashda,esa kalit k=4*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.

K	E	L	D
I	Y	O	R
O	V	A	S
H	O	H	I
D	A	X	O

T₀= KELDIYOROVA SHOHIDAXO

VERNAM USULI

Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi va yana 6 ta simvol jami 32 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir.
XOR JADVALI
0 0 = 0
0 1 = 1
1 0 = 1
1 1 = 0

	A= 1= 00000 B= 2= 00001 C= 3= 00010 D= 4= 00011 E= 5= 00100 F= 6= 00101 G= 7= 00110 H= 8= 00111 I= 9= 01000 J= 10= 01001 K= 11= 01010 L= 12= 01011 M= 13= 01100 N= 14= 01101 O= 15= 01110 P= 16= 01111 Q= 17= 10000 R= 18= 10001 S= 19= 10010 T= 20= 10011 U= 21= 10100 V= 22= 10101 W= 23= 10110 X= 24= 10111 Y= 25= 11000 Z= 26= 11001 #= 27= 11010 != 28= 11011 _= 29= 11100 @= 30= 11101 ?= 31= 11110 *= 32= 11111

Ochiq matn (M) = KELDIYOROVA

Kalit (K) = SHOHIDAXONN

K=01010 S=10010 ->11000=Y

E=00100 H=00111 -> 00011=D
L=01011 O=01110 -> 00101=F
D=00011 H=00111 -> 00100=E
I=01000 I=01000 -> 00000=A
Y=11000 D=00011 -> 11011=!
O=01110 A=00000 -> 01110=O
R=01111 X=10111 -> 11000=Y
O=01110 O=01110 -> 00000=A
V=10101 N=01101 -> 11000=Y
A=00000 N=01101 -> 01101=N

SHifr matn (C ) = YGFEA!OYAYN

Deshifrlashda shifr matn (C )ga Kalit (K) XOR amali yordamida qoshiladi va ochiq matn (M) hosil boladi

Ochiq matn (M) = KELDIYOROVA

1.Polibiya kvadrati

	1	2	3	4	5
1	A	B	C	D	E
2	F	G	H	I,J	K
3	L	M	N	O	P
4	Q	R	S	T	U
5	V	W	X	Y	Z

Ochiq matn(M)= KELDIYOROVA SHOHIDA

SHifr matn (C )= 25 15 31 14 24 54 34 42 34 51 11 43 34 23 24 14 11

Vijiner shifrlash algoritmi
Bu usulda bizga ochiq matn va kalit soz berilgan boladi.
M=Ochiq matin= Lobarxon
K=Kalit soz= Asrorova
Songra quyidagicha jadval hosil qilamiz. Jadvalning 1-qatoriga alifbo tartibida harflarni joylashtiramiz.
1-ustuniga esa kalit sozni joylashtiramiz va har bir qatorni kalit sozdag harfdan boshlab davom ettirib alifbo ketma ketligida harflarni joylashtirib to`ldiramiz. Biz ochiq matn va kalit sozni shunday joylashtiramizki ochiq matndagi har bir harfga kalit sozning ketma ketlikdagi har bir harfi togri kelsin. Buning uchun kalit sozni ochiq matndagi harflar soni bilan teng bo`lguncha qayta qayta yozib chiqamiz.
M= Lobar
K= Asrorova

a b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z
A b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z
S t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q r
R s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q
O p q r s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n
R s t u v w x y z a b c d e f g h i j k l m n o p q
O p q r s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n
V w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u
A b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z
Endi shifr matnni hosil qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1-qatordagi alifbo boyicha saralangan harflar ketmaketligidan ochiq matn harflari tanladi va shu harfga mos 1-ustundagi kalit so`zdagi harf joylashgan qatordagi harf olinadi. Shu sikl ochiq matndagi harflar tugaguncha davom etadi va shifr matn hosil qilinadi.
C=Shifer matn= lgsoiljn

Deshifrlash
Bu usulda deshifrlash quyidagcha .
Bunda bizga shifr matn va kalit soz beriladi.
C=Shifer matn= lgsoiljn
K=Kalit soz= Asrorova
Songra quyidagicha jadval hosil qilamiz. Jadvalning 1-qatoriga alifbo tartibida harflarni joylashtiramiz.1-ustuniga esa kalit sozni joylashtiramiz va har bir qatorni kalit sozdag harfdan boshlab davom ettirib alifbo ketma ketligida harflarni joylashtirib to`ldiramiz.


a b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z
A b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z
S t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q r
R s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q
O p q r s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n
R s t u v w x y z a b c d e f g h i j k l m n o p q
O p q r s t u v w x y z a b c d e f g h I j k l m n
V w x y z a b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u
A b c d e f g h I j k l m n o p q r s t u v w x y z


Ochiq matnni hosil qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi.
Kalit soz harflari qatoridan unga mos shifr matndagi harf topiladi va osha harf 1-qatordagi alifbo boyicha joylashgan harflardan qaysi biriga togri kelayotganligi yozib chiqiladi.
M=Ochiq matin= Lobarxon

3 – Amaliy ish
Mavzu: BitLocker yordamida ma'lumotlarni shifrlashni o'rganish. Maqsad: BitLocker yordamida ma'lumotlarni shifrlash bo'yicha bilim va ko’nikmalarni shakllantirish . Vazifa: BitLockerni o'rnatish va ishlatish xotira diskini shifrlash va deshifrlash. Nazariy qism Ma'lumotlarni (fayllar yoki butun diskni) shifrlash begona odamlarga kirishni oldini olish uchun juda ishonchli usul hisoblanadi, BitLocker bu maqsad uchun eng yaxshi vositadir. Ushbu amaliy ishda BitLocker dasturidan disklarni shifrlash uchun oddiy ko’rsatmalar berilgan. Ma'lumotlaringizni himoya qilish bo'yicha ko'pgina vazifalar uchun tavsiflangan misol dasturdan keyingi mustaqil foydalanish uchun yetarli bo'ladi. Shifrlash qurilmadagi ma'lumotlarni himoya qilishga yordam beradi, shunda unga faqat ruxsat berilgan foydalanuvchilar kirishlari mumkin. Agar qurilmangizda qurilmani shifrlash mavjud bo'lmasa, standart BitLocker shifrlashni yoqishingiz mumkin. (E'tibor bering, BitLocker Windows 10 Home versiyasida qo'llabquvvatlanmaydi.) Shifrlash-bu ruxsatsiz foydalanuvchilardan ma'lumotlarni yashirish usulidir. Agar do'stingizga shifrlangan Word hujjatini yuborsangiz, avvalo qabul qiluvchi ushbu hujjatni rasshifrovka qilishi talab qilinadi. Windows 10 turli xil shifrlash texnologiyalarini o'z ichiga oladi: shifrlangan fayl tizimi (EFS) va BitLocker diskini shifrlash. Butun qattiq diskni shifrlash uzoq vaqt davom etishi mumkin. BitLocker-ni yoqishdan oldin butun kompyuter diski zaxira nusxasini yaratishni maslahat beriladi, ayniqsa zaxira quvvat manbai bo'lmasa va shifrlash paytida uzilish bo'lsa. 1809-versiyadan boshlab shifrlash uchun foydalanish mumkin bo'lgan yangi xavfsiz standart ishlatiladi, ammo u faqat Windows 10 1809 va undan yuqori tizimlarga mos keladi. Windows 10-OTni eski kompyuterdaTrusted Platform Module (TPM 1.2) chipisiz ishlatilgan hollarda BitLocker-ni sozlab bo'lmaydi.