2-Amaliy ish. Yuzani kvadrat paletkalar usulida aniqlash. Ishdan maqsad

2-Amaliy ish.
Yuzani kvadrat paletkalar usulida aniqlash.


Ishdan maqsad: Foydali qazilmalarni qazib olishda marksheyderlik xizmati bo`limi vazifalaridan biri bo`lgan hajmni hisoblashning nuqtali paletkalar usuli bilan tanishish.

Joydagi uchastka plani ma`lum masshtab bilan chizilgach, shu uchastka egallagan maydon yuzini kvadrat, metr yoki gektarda ifodalash kerak. Bunda joy konturining ko`rinishi va talab qilingan aniqligiga qarab, yuza hisoblashning quyidagi usullari qo`llaniladi:

1) Geometrik usul;
2) Analitik usul;
3) Grafik usul;
4) Mexanik usul.
Yuqoridagi usullardan foydalanib ostki va ustki maydon yuzalari topilgandan so`ng ular orasidagi o`rtacha balandlikdan foydalangan holda hajm hisoblab topiladi.
V=0,5(Sust+Sost). (2.1)
Quyida esa biz yuqorida keltirilgan usullardan biri, ya`ni grafik usuldan foydalanamiz.
Plan va kartada tasvirlangan ko`l, o`rmon kabi egri chiziqli shakllar yuzasini grafik usul bilan aniqlashda paletkalar qo`llaniladi. Paletka to`g`ri chiziqli, parallel chiziqli, nuqtali va kvadrat katakli bo`lishi mumkin.
Kvadrat katakli paletka ko`proq qo`llaniladi. U voskovka, pleksiglas, oyna, tselluloid (kalka) kabi shaffof narsadan kvadrat shaklida tayyorlangan varoq bo`lib, unga tomon uzunligi 1mm yoki 2 mm dan 10 mm gacha bo`lgan kvadrat kataklari chizilgan bo`ladi (2.1-rasm). Agar kvadrat tomoni a mm bo`lsa, bir kvadratning yuzi S=a<sup>2</sup> bo`ladi.


Plan masshtabiga qarab, kvadrat yuzasi S joydagi turli yuzaga to`g`ri keladi. Agar plan masshtabi 1/m (m-masshtab mahraji) bo`lsa, kvadratning joydagi yuzasi s=(Ма)<sup>2</sup> бўлади.
Misol: а=2 mm; plan maasshtabi 1:5000 bo`lsa, bitta katakning yuzasi s=(2*5000mm)²= =(10000mm)²=(10m)²=100 m² bo`ladi.
2.1-rasm. Kvadrat paletka.