2-Amaliy mashg'ulot. Bola shaxsi namoyon bo’lishi uchun sharoitlar yaratish

2-Amaliy mashg'ulot.

Bola shaxsi namoyon bo’lishi uchun sharoitlar yaratish.

Bola yoshlik davrida oilada olgan ta’lim- tarbiyasini butun umri davomida saqlab qoladi.

Bola hayotini asosiy qismini oilada o‘tkazadi, o‘zining ta’sir kuchiga ko‘ra hech qanday tarbiya vositasi oila bilan bellasha olmaydi. Oilada bola shaxsini asoslari tarkib topdiriladi, maktabga borganda esa bola shaxs sifatida shakllangan bo'ladi.

Oila bolalarga insoniy va salbiy ta’sir etish omili bo'lishi mumkin. Bola shaxsiga ijobiy ta’sir etish shundan iboratki, oilada bolaga eng yaqin insonlardan - ota-ona-buvi-buva- aka-opalardan tashqari hech kim ulardek bolani yaxshi ko‘rib, u haqida qayg‘urmaydi.

Shu bilan birga bola shaxsini shakllantirishga, ularga tarbiya berishda oila salbiy ta’sir ham ko‘rsatishi mumkin.

Oila —bu o'ziga xos jamoadir, u tarbiyada asosiy o‘ringa egadir.

Oilani o'ziga xos tarbiyaviy ahamiyatini hisobga olgan holda, oilani bolaga ijobiy ta’sirini oshirib, salbiy ta’sirini kamaytirish zamr. Buning uchun esa tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan, ichki oilaviy ijtimoiy-psixologik omillami aniq belgilash lozim.

Bolani tarbiyalashda asosiysi ota-ona bilan bola o‘rtasida qalban yaqinlikka va axloqiy bog‘likka erishishdir.Bola yoshlik davrida oilada olgan ta’lim- tarbiyasini butun umri davomida saqlab qoladi.

Bola hayotini asosiy qismini oilada o‘tkazadi, o‘zining ta’sir kuchiga ko‘ra hech qanday tarbiya vositasi oila bilan bellasha olmaydi. Oilada bola shaxsini asoslari tarkib topdiriladi, maktabga borganda esa bola shaxs sifatida shakllangan bo'ladi.

Oila bolalarga insoniy va salbiy ta’sir etish omili bo'lishi mumkin. Bola shaxsiga ijobiy ta’sir etish shundan iboratki, oilada bolaga eng yaqin insonlardan - ota-ona-buvi-buva- aka-opalardan tashqari hech kim ulardek bolani yaxshi ko‘rib, u haqida qayg‘urmaydi.

Shu bilan birga bola shaxsini shakllantirishga, ularga tarbiya berishda oila salbiy ta’sir ham ko‘rsatishi mumkin.

Oila —bu o'ziga xos jamoadir, u tarbiyada asosiy o‘ringa egadir.

Oilani o'ziga xos tarbiyaviy ahamiyatini hisobga olgan holda, oilani bolaga ijobiy ta’sirini oshirib, salbiy ta’sirini kamaytirish zamr. Buning uchun esa tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan, ichki oilaviy ijtimoiy-psixologik omillami aniq belgilash lozim.

Bolani tarbiyalashda asosiysi ota-ona bilan bola o‘rtasida qalban yaqinlikka va axloqiy bog‘likka erishishdir.Kattalar va bolalar o‘rtasidagi muloqotda quyidagilarga amal qilish lozim.

1. Bolani qanday bo'lsa, shunday holda qabul qilish kerak.2. Kattalar bolalar ko‘zi bilan muammolarga qarashlari

va ulami holatlarini qilishlari kerak.

Ota-onalar farzandlarini, ulami hech narsaga (hunukligi, sho‘xligi, epchil emasligiga) masdan yaxshi ko‘radilar. Bola qanday bo‘lsa, shundayligicha qabul qilinadi.

Agar bola ota-onalami xohish va istaklariga mos bo‘lsa ya’ni yaxshi o‘qisa, a’lo xulqli bo‘lsa, agarda bola ota- onalami talabalariga javob bermasa, bunda bolalami ota- onalar o‘zlaridan uzoqlashtiradilar va ulami munosabatlari yomon tomonga o‘zgara boradi.

Bu esa sezilarli qiyinchiliklami keltirib chiqaradi, bola ota-onalariga ulami mehribonliklariga ishonmaydi.

Ayrim oilalarda bola ota-ona tomonidan umuman qabul qilinmaydi. Ular bolaga nisbatan befarq bo‘ladilar va uni o‘zlaridan itaradilar (masalan: ichkilikka berilgan oila). Lekin yaxshi tinch oilalarda ham bolaga nisbatan befarqlik holatlari uchraydi (masalan: kutilmagan farzandni tug‘ilishi, ona chiroyli lekin qizi xunuk bu esa onani g‘ashiga tegadi).

Oilada bolani tarbiyalashda uchraydigan xatoliklar turli tumandir. Ular orasida keng tarqalganlaridan biri ota-ona- laming xaddan tashqari obro‘ talabliklari, hukmronlikka intilishlaridir. Bolaning har bir qadami nazorat ostiga olinsa, uning hulqidagi mustaqillik yo‘qqa chiqariladi. Bolada o‘z kuchiga va imkoniyatlariga ishonch yo‘qoladi. Ichkijistak va intilishlar shakllanmasdan itoat qilish talablari bilan boshlab turadi.Oilaviy tarbiyadagi xatolikning turlaridan yana biri, lalaming erka bo‘lishi, ularga nisbatan biror talabning ‘qligi bilan bog‘liq. Bu holda ota-onalar ba’zan bolalaming ikoniyatlariga yetarli baho berishmay va ularning ko‘pgina ilarini o‘zlari bajarishadi. Natijada, bolada mustaqillik, jhnat qilish ishtiyoqi, topshirilgan ishga mas’uliyat hissi 'ojlanmaydi. Bola o‘z ishini tanlay olmaydi, uni oxirigacha tkaza olmaydi, erksiz bo‘lib qoladi.

Qiyinchiliklaming yana biri shundan iboratki, ota-onalar rbiyada hamma narsa sababli va shartli ekanligini, tarbiya oq jarayon bo‘lib, bu jarayonda bir qator o‘zaro uzoq

•ayon bo‘lib, bu jarayonda bir qator o'zaro bog‘liq bo‘g‘in, sita va uslublar bo‘lib, ulardagi biror bo‘g‘inning tushib

•lishi tufayli jarayonning normal o‘tishi bo'zilishi va tarbiya tijasi buzilishini tushunmaydi. Ota-onalar bu holning uhimligini hisobga olmay, ko‘pincha, bola «birdan» buzilib

>ldi, deb arz qiladilar. Bolalami oiladagi tarbiyasidagi tolaming bir turi ona yoki ota, buvi, buva va boshqalar monidan tarbiyada yagona talabalaming yo‘qligidir. Bun- y oilalarda bolalar kattalaming qarama-qarshi fikrlariga oslashishga harakat qiladi. Bu esa bolada ikkiyuzlamachilik, shomadgo‘ylik va shu kabi salbiy xislatlaming shaklla- shiga sabab bo'ladi.

Oilada bola shaxsini shakllantirishda oila boshliqlari bilan ilalaming o‘zaro yaxshi munosabati, xonadon qarichlariga irmat, e’tibor, oiladagi bolalaming o‘zaro munosabatlari ‘g‘ri tarbiyalangani ota-onaning bolalar tarbiyasiga barobar nkuyarligi, oilada o‘matilgan to‘g‘ri tartib va yaxshi latlar, ota-onaning mehnatga, ijtimoiy hayot hodisalargia ‘g‘ri munosabatda bolishlari muhimdir.

Bola tarbiyasida ota-onaning bir-biriga munosabati, o‘z- larini tuta bilishlari muhimdir, oilada muomalaning barcha qoidalariga amal qilinishi lozim. Kattalarga hurmat, kichik- lami avaylash, bir-biriga mehribonlik, ayniqsa, ayollami izzat qilish odatga, qoidaga aylanib borishi kerak.

Bolalarga onani hurmat qilishni, unga mehribon bo‘lishni o‘rgatish otaning muhim vazifasi.

Odatda, o‘g‘il bola otasiga, qizlar esa onasiga o‘xshashga, ulardagi yaxshi xislatlami o‘ziga singdirishga harakat qiladi. Ota ham, ona ham, bolani tarbiyalashga o‘z hissalarini qo'shadilar.

Ona g‘amxo‘r, mehribon, ko'ngilchan bo‘lsa, ota —kuch qudrat, jasurlik, qattiqqo‘llik, bolaning aqliy va jismoniy rivojlanishi uchun qayg‘ursa, ona - yurish-turish, muomala, his tuyg‘u, nafosat uchun tashvishlanadi.

Ota ham ona ham bolaning aqliy, axloqiy jismoniy kamoloti uchun baravar javobgar, chunki, ularning birdan-bir maqsadi shaxsni tarbiyalashga qaratilgandir.

Bola shaxsini shakllanishida sog‘lom oilaviy muhit katta ahamiyatga egadir. Oilada ota-onalar o‘rtasidagi o‘zaro hurmat, ishonch va vafo-sadoqat bolalar quvnoq, xushchaq- chaq o‘sishlariga, normal tarbiyalanishlariga, xonadonda sog‘lom muhit yaratilishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.