2-Amaliy mashg’ulot Ishlov beriladigan detallar nomenklaturasini tahlili

3-rasm. «Qopqoq» turidagi detalga ishlov berish sxemasi: 
a - ishlov beriladigan detal; b - qo‘llanadigan asbob. 
1) yuqori tekislikni xomaki frezalash (A zona); diametri 200 mm SMP li yon 
freza 1; 
2) A zonani toza frezalash; diametri 200 mm li SMP li va «podchist» pichoqli 
yon freza 2; 
3) tashqi konturni frezalash (zona B); diametri 40 mm qatiq qotishmali yon 
freza 3; 
4) 210x130 mm chuqurlikni kontur bo‘yicha xomaki frezalash (V zona); 
diametri 40 mm qattiq qotishmali yon freza 3; 
5) V zonani toza frezalash; diametri 20 mm tezkesar uch freza 4; 

---

6) 20x10x180 mm yon tirqishni frezalash (G zona); diametri 70 mm tirqish 
uchun tezkesar disksimon freza 5; 
7) diametri 15 mm 3 ta teshikni markazlash (D zona); diametri 25 mm tezkesar 
parma 6; 
8) diametri 15 mm 3 ta teshikni parmalash (D zona); diametri 15 mm tezkesar 
parma 7. 
2-misol. «Korpus» turidagi detalga ko‘p opretsiyali stanokda ishlov berishda 
o‘tishlar mazmuni va ketma-ketligi (4-rasm): 
4-rasm. «Korpus» turidagi detalga ishlov berish sxemasi. 
1) yuqori tekislikni frezalash (A zona); SMP li yon freza 1; 
2) yuqori ustunli frezalash (zona B); to‘g‘ri burchakli o‘rnatiladigan pichoqli 
torsaviy freza 2; 
3) pastki ustunni frezalash (zona V); to‘g‘ri burchakli o‘rnatiladigan pichoqli 
torsviy freza (zona V); 
4) yon yuzani frezalash (zona G); tezkesar po‘latli konsavoy freza 3; 
5) darchani frezalash (zona D); tishlari yon yuzasida bo‘lgan tezkesar 
konsaviy freza 4; 
6) konturli chuqurlikni frezalash (zona E); qattiq qotishmali konsaviy freza 5; 
7) bo‘ylama tirqishni frezalash (zona J); tirqishlar uchun o‘rnatiladigan 
pichoqli qattiq qotishmali diskali freza 6; 
Boshqaruvchi dasturni ishlab chiqish (tayyorlash) jarayoni quyidagi 
bosqichlardan iborat [21]:
1) zagotovkani va uni olish (tayyorlash) texnologiyasini tanlash; 

---

2) samarali ishlov berishni ta’minlaydigan RDB stanokni tanlash va uning 
texnik tafsilotlarini belgilash; 
3) detalning chizmasini texnologik (ishlov berishga qulay qilib) ishlab 
chiqish, texnologik bazalarni aniqlash va zagotovkani mahkamlash usulini tanlash; 
4) kesish asbobini va uning parametrlarini tanlash; 
5) yuzaga ishlov berish tartib-navbatini (marshrut texnologiyani) va barcha 
texnologik parametrlarni tanlash va aniqlash; 
6) koordinatalar o‘qini tanlash va kontur tayanch nuqtalarining 
koordinatalarini hisoblash; 
7) asbob markazining (masalan, freza o‘qining) siljish traektoriyasini 
aniqlash; 
8) ekvidistanta tayanch nuqtalarining koordinatalarini hisoblash; 
9) approksimatsiyalash qadamini aniqlash va ekvidistantaning geometrik 
elementlarini approksimatsiyalash; 
10) oraliq nuqtalarning koordinatalarini hisoblash va ularning jadvalini 
tuzish; 
11) dasturning to‘g‘rilanadigan (tuzatiladigan) joylarini va to‘g‘rilash 
qiymatlarini aniqlash; 
12) boshqaruvchi dasturni qo‘llaniladigan interpolyatorning kodi bilan 
yozish; 
13) axborotni dastur tashigichga yozish; 
14) interpolyasiyalash; 
15) dasturni ikkilamchi dastur tashigichga qayta yozish; 
16) uskunani olingan boshqaruvchi dastur (yoki bevosita interpolyator) dan 
boshqarish; 
Dastlabki beshta bosqich o‘z mazmuniga ko‘ra universal stanokda ishlov 
berishni texnologik tayyorlash bosqichlariga o‘xshaydi. Ular zavodning texnikaviy 
bo‘limida bajariladi. 6 – 15 – bosqichlar RDB stanoklarga xizmat ko‘rsatuvchi 
maxsus bo‘limda ishlab chiqiladi. Oxirgi bosqich sexda sozlovchi yoki operatorning 

---

ish o‘rnida bajariladi. Boshqaruvchi dastur texnolog va dasturchi-texnik nazorati 
ostida sinab ko‘riladi. 
SHunday qilib, boshqaruvchi dasturni tuzish uchun eng avval, asbob 
markazining ishchi, tayyorlanish va yordamchi harakatlarining traektoriyalarini 
aniqlash zarur.