2. Amfibiyalarning tashqi tuzulishi


Download 0.86 Mb.
bet12/14
Sana25.04.2023
Hajmi0.86 Mb.
#1397982
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Amfibiyalarning qon aylanish nafas olish hazm qilish sistemalari

Xulosa


Suvda va quruqda yashovchilar yoki amfibiyalar xali suv muxiti bilan anchagina aloqasini saqlab qolgan birinchi quruqlikka chiqqan umurtqali xayvonlardir. Umurtqalilarning suv muhitidan quruqlik mumitiga chiqishi ularning yangi turli - tuman sharoitlarga duch kelishiga sabab bo’ladi. Natijada jabra bilan nafas olish o’pka bilan nafas olishga, suzgich qanotlari bilan harakat qilish organlari qattiq substratda tayanishga moslashgan ko’p richakli besh barmoqli harakat organlariga aylangan. Suvda hamda quruqlikda yashovchilar yuqori devon davrida qadimgi panja qanotli baliqlardan kelib chiqqan; ular baliqlar bilan haqiqiy quruqlikda yashovchi hayvonlar (amniotalar) o’rtasida oraliq o’rinni egallaydi. Stegotsefallar deb atalgan qadimgi amfibiyalar bosh qutisi skeleti 1 m gacha bo’ladi.
Hozirda suvda hamda quruqlikda yashovchilar tana uzunligi 2 – 3 sm dan 1,8 m gacha . Amfibiyalar hozizda quruqlikda yashovchi umurtqalilar orasida eng soda tuzulgan bo’lib, skeletida tog’aylar ko’p. Dumli oyoqsizlarning ikkala juft oyoqlari ko’krak qafasi bo’lmaydi; og’iz bo’shlig’i tubidagi muskullarning qisqarishi tufayli havo o’pkaga o’tadi. Ayrim salamadralarda o’pka bo’lmaydi. Aksariyat ko‘pchilik turlarini tuxumlari qattiq po‘st bilan qoplangan va faqat suvda rivojlanadi. Lichinkalari (itbalig‘i) faqat suvda yashaydi.
Xayoti davomida ular o‘z boshidan metomarfoz davrini o‘tkazadi, ya’ni itbaliqdan quruqlikda yashaydigan xolga aylanadi. Buning natijasida jabra yo‘qolib, uning o‘rniga o‘pka xosil bo‘ladi, oyoqlar rivojlanadi.
Amfibiyalar sovuqqonli hayvonlar guruhiga kiradi. Bularning hayoti tashqi muhit temperaturasi va namligiga bog’liq. Tashqi tuzulishi quruqlik muhitida yashashga moslashgan. Quruqlikda harakatlanish natijasida oyoqlari rivojlangan. Keyingi oyoqlari panjasi orasida pardalar rivojlangan bo’lib , ular suv muhitida harakatlanishga yordam beradi. Ko’zi hamda burun teshgi suvdan tashqariga chiqib turadi. Quruqlikda orqa oyoqlariga tayangan holda sakrab harakatlanadi .Suvda esa orqa oyoqlarini dam – badam bukib yozish orqali harakatlanadi. Dumlilar turkumi vakillarning oyoqlari tanasining ikki yonida joylashgan va bir xil uzunlikda bo’ladi.
Suvda hamda quruqlikda yashovchilar zararkunanda ekosistemalar asosiy komponenti bo’lib , ko’pchilikumurtqasizlarning sonini cheklab turishda va boshqahayvonlarga oziq sifatida katta ahamiyatga ega. Dumsizlarning ayrim turlari bir qancha mamlakatlarda iste’mol qilinadi. Ayrim suvda hamda quruqlikda yashovchilar laboratoriya hayvonlari sifatida ahamiyatga ega. Suv havzalarining ifloslanishi tufayli ayrim turlari soni kamayib bormoqda. 41 turi va kenja turi xalqaro qizil kitobga kiritlgan,

Download 0.86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling