2. Aqli zaiflikning klinik tasnifi Bolalarni kompleks o’rganish prinsipining mohiyati. Astenik bolalar

Oligofreniya

«Oligofreniya» atamasi (aqli kamlik) qator kasalliklar yig’indisi bo’lib, quyidagi asosiy ko’rsatmalar bilan xarakterlanadi.

1. 
   Umumiy ruhiy rivojlanmaganlikning qaytmas ko’rinishi.
   
2. 
   Intellektual nuqsonning tuzilishida mavhum tafakkurning zaifligi.
   
3. 
   Progridiyentlikning yo’kligi.
   

Oligofreniyaning klinik shakli

Oligofreniya klinik ko’rinishi psixik rivojlanmaganlik belgilari bilan har doim xam tugamaydi. Bosh miya jarohati ontogenez darajasiga yetganda, aqli zaiflik filogenetik holatga kelib yangi miya zarragalari paydo bo’ladi, bunda shu davrdagi yomon ta’sirlar ma’lum struktura yetilishiga kelib, aqli zaiflikka emas, jarohat ta’siriga uchraydi. Ko’proq bu qobiq ostiga taalluklidir.

Oligofreniyaning asoratli shakllari patogenezida to’kima shaklidagi shamollash asoratiga o’xshash qoldiq katta rol o’ynab, bunda atrofik belgilar, linvorodinamik buzilishlar, gidrosefaliya ko’rinishlari kuzatiladi. Bu xolatda psixik aqli zaiflik neyrodinamik va ensefalopatik buzilishlar bilan birga keladi. Bunda psixik tormozlanish, xayajonlanish, serebrastik, nevrozopodob, psixopatik, epilleptiformadagi kamchiliklar ko’rinishlari xam kuzatiladi.

Oligofreniyaning bir qator ko’rinishlari chuqur aqli zaiflikning lokal funksiyalari jaroxatlari ba’zi analizatorlari buzilishlari bilan birgalik kelishi mumkin.

Oligofreniyaning og’ir bo’lmagan formasi

Oligofreniyaning og’ir bo’lmagan formasining klinik ko’rinishi ham statik, ham dinamikada yuqorida ko’rsatib o’tilgan turli darajadagi psixik va samatonevrologik cheklanishga ega.

Psixik imkoniyatlar u yoki bu analizatorlarning buzilishi, psixomotor sustligi serebral asteniya, affektiv buzilishlar, patologik ko’nikshilar, tutqanoq tutshilarda ishlatishga imkon beradi.

Shaxsning intellektual mehnat faoliyatidagi yutuqlari darajasi bilan to’g’rilanadi.

Bu bolalar odatda muloyim, bir tartibda, tarbiyali, xulqli bo’ladi. Ular kobiliyatiga mos ish bilan shug’ullanganlarida diqqatli, tashkiliy bo’ladilar. Ular oila a’zolariga, o’qituvchilariga, tengdoshlariga o’ta bog’langan bo’ladilar, odatda uy ishlariga, jon dili bilan yordam beradi. Maktabdagi yutuqlaridan quvonadi, kamchiliklaridan kuyunadi. Ular tortinish, uyalishni biladilar. Emosional hslarning ma’lum darajada saqlanganligi, ularga sharoitni tushunishga atrof-muhmga moslashishga, yangi ko’nikmalar hosil qilishga yordam beradi.

Biroq shuni esdan chiqarmaslik kerakni oligofreniyaning yengil darajalarida emosional holat saqlanganligi yetarli bo’ladi. Intellektual kamchilik ko’p hollarda elementar hollardan hsobga olishdagi kamchiliklarni yashiradi. Bu kamchiliklar bola ommaviy maktabga boranda yoki u yerda 1-2 yil bo’lgach; yuzaga chiqadi va ko’rinadi.

Yordamchi maktablarda bolalar debilning og’ir bo’lmagan formalari tashhzi bilan rejada nazarda tutilgan bilim va ko’nikmalarni bemalol o’rgana oladilar. Oligofreniyaning og’ir bo’lmagan formasida nevrologik buzilish, tana displaziyasi oligofreniya og’ir formasiga nisbatan kamroq ko’rinishga ega bo’ladi.

Elektroensefalogrammada alfa ritm doimiyligi buzilganligi dizritmiya kuzatiladi. Ko’pincha elektroensefalogrammadagi o’zgarishlar yosh normalaridan bo’lishi mumkin.

Neyrodinamik buzilish natijasidagi oligofreniya

Oligofreniyaning neyrodinamik buzilish natijasidagi formasi intellektual rivojlanmaganlik, psixomotor to’htalish bilan yoki o’ta to’htalish bilan birgalikda kelishi mumkin. 1-chi ko’rinishda xarakat (sekinlashuvchi natijasida) to’htalishida - intellektual faoliyat, ish kobiliyat, psixik rivojlanish, impulsivlik, diqqatsizlik, affektiv ko’rinishlarda qiynaladi.

1. 
   chi ko’rinishda intellektual rivojlanmaganlik harakatdagi emosional to’htalish xolatini chuqurlashtiradi.
   

Bu bolalarda ishlash kobiliyatining susayishi serebrastenik buzilish bilan bog’liq bo’lib, tez charchash, bosh og’rig’i, vegetativ distoniya ko’rinishi, nevroz sifat xafachilik kuzatiladi.

Neyrodinamik buzilish oligofreniyaning turli etiologiyalari kuzatilishi mumkin. Bu xolat ko’proq oligofreniyaning tug’ma travma va asfiksiya, bolalik vaqtida og’ir infeksiya bilan og’riganlik formalarida uchraydi oligofreniyaning quyidagi variantiga apatiko-adinalik buzilish ham kiritish mumkin. Bunda gap psixik jarayonning og’ir buzilishi, fikr tarqoqligi, umumiy psixik shu bilan birga motorik, beg’amlikning bir biri bilan uyg’unlashib kelganligi ustida bormoqda. Bunday xolatlar oligofreniyaning tug’ma miksedemlari, serebroendokrinologik buzilishlari natijasi yuzaga kelgan xolatlarda kuzatiladi.

Elektroensefalogrammada dizritmiya, alfarima chastotalari buzilishlari (apatiko- adinalik belgilarida u sekinlashadi) teta va delta silkinishlari kuzatiladi.