2. Dars tahlilining asosiy tarkibiy qismlari. Dars tahlil turlari va shakllari D

Darsga tashrif buyurilganda o`qituvchi mahoratini baholash 
Darsga tashrif buyurilganda o`qituvchi mahoratini qanday baholash 
kerak? 
I. O`kuv faoliyati motivatsiyasi. 
1. O`rganilayotgan material, ahamiyatini, maqsadini tu shuntirish. 
2. Bilim olishga qiziqishni o`stirish. 
3. Darsning muammoli-ijodiy tuzilishi. 
4. O`qitishning ijodiy motivatsiyasi. 
5. Individual, guruq bilan va umumiy ishlash. 
6. O`quvchilar bilimi va tajribasiga tuzatish kiritish. 
7. Fan bo`yicha maxsus mustaqil ishlash, xulosa chiqarish malakalarini 
shakllantiri. 
II. O`rganilayotgan material, mazmuni. 
1. Materialning ilmiyligi va tushunarliligi. 
2. Dolzarbligi va hayot bilan bog`langanligi (aloqasi). 
3. O`quv axborotining muammoliligi va jalb qila olishi. 
4. O`zlashtirish uchun berilayotgan material hajmining optimalligi. 
III. Dars jarayoni tuzilishining samaralorligi. 
1. Darsda vaqtdan oqilona foydalanish. 
2. Faoliyat turlari sur’atining, almashinuvining va o`zgarishining 
optimalligi. 

---

3. Ko`rgazmalilik. 
4. Yangi texnologiyalar (shu jumladan, axborot texnolo giyalari)dan 
foydalanish arajasi. 
5. Ish usullarining oqilonaligi. 
6. O`quvchilar ishini nazorat qilish. 
7. O`qitish samarasi. 
8. Tarbiyaviy ishlar samarasi. 
9. O`quvchilar rivojlanishiga darsning ta’siri. 
Darsning o`rtacha bali 
Darsning har bir unsurini ballarda baholash mumkin: 
- a’lo — 5 ball 
- yaxshi — 4 ball 
- qoniqarli — 3 ball 
- element kuzatilmadi — 2 ball 
O`qituvchi anketasi 
№ 
Savollar 
Javoblar 
ha 
yo`q 
1. 
Barcha o`quv-tarbiya masalalarini hal qilishda maktab 
o`qituvchilari o`rtasida hamkorlik va o`zaro yordam berish 
mavjudmi? 
2. 
Pedagogik talablarda bir xillik bormi? 
3. 
O`quvchilarning intizomi va xulq madaniyati sizni 
qoniqtiradimi? 
4. 
Pedagoglarning talablarini maktab o`quvchi- lari 
tomonidan qo`llab-quvvatlash, o`quvchilar muhitida o`zaro
tarbiya va o`z-o`zini tarbiyalash kuzatiladimi? 
5. 
Jamoada har chorak yakuni sinflar kesimida tahlil 
qilinib, ota-onalar ishtirokida muhokama qilinadimi? Keyingi
chorak vazi- falari belgilanadimi? 
Pedagogik faoliyatni baholashda pedagogik jamoada xolis
tanqid va o`zini-o`zi tanqid (qilish) mavjudmi? 
6. 
O`tgan o`quv yili bo`yicha o`zingizning pedagogik 
mehnatingiz natijalaridan qonikdin- gizmi? 
7. 
Ma’muriyat Sizni nazorat qilganda qo`rquvni his 
qilasizmi? 
8. 
Ishingizdagi muvaffaqiyatsizliklar va muammolarni
ma’muriyatga ochiq aytib, o`rtoq- lashasizmi? 
9. 
Ma’muriyat nazorati Sizga shak-shubhasiz foyda beradi, 
deb hisoblaysizmi? 
Va hokazolar. 
Test o`tkazish bo`yicha ayrim tavsiyalar 
- Test nazorati shaklidan foydalanishda «Sof test» deb atalgan 
(javoblarni tanlash mumkin bo`lgan topshiriqdar) shakl bilan cheklanib qolmaslik 
kerak. 

---

- Ayrim fanlar bo`yicha testlardan tashqari umumiy o`quv ko`nikmalarini 
anikdashga yo`naltirilgan testlardan foydalanish maqsadga muvofikdir. 
- Bilim darajalari bo`yicha testlar. 
1 -daraja — o`zlashtirilgan materialning reproduktiv me’yordagi 
minimal hajmi. 
2-daraja — asosiy dastur bo`yicha bilimlardan rekonstruktiv me’yorda 
foydalanish. 
3-daraja — qo`shimcha materiallarni jalb qilgan holda, bilimlarni 
ijodiy qo`llash. 
O`qituvchiga anketa 
1. Ma’muriyat, odatda, faoliyatingizning qaysi masalalarini nazorat 
qiladi? 
2. Sizning iltimosingizga ko`ra darslaringizga tashrif buyurishganmi? 
3. Faoliyatingizni nazorat qilishni xolis deb hisoblaysizmi? 
4. Ma’muriyat Sizni nazorat qilganda ko`rquvni his qilasizmi? 
5. Nazorat paytida Sizning yutuk, va ijobiy natijalaringiz e’tiborga 
olinadimi? 
6. Muammolar va muvaffaqiyatsizliklarni maktab ma’muriyatiga ochiq 
aytib, o`rtokdashasizmi? 
7. Faoliyatingiz taxdil qilinayotganda, o`z nuqtai nazaringizni himoya 
qilish imkoniga egamisiz? 
8. Nazorat natijasida, Siz sifatliroq natijalarga erishish yo`llari 
haqida aniq-ravshan tasavvurga ega bo`lasizmi? 
9. Nazoratdan so`ng yaxshiroq ishlayapman, deb ayta olasizmi? 
10. Nazorat Sizga shak-shubhasiz foyda beradi, deb hisoblaysizmi? 
Xulosa 
Ta’lim sifatini xolis baholash muammosiga bag`ishlangan sakkizinchi 
darsimiz ham nihoyasiga yetmokda. Unda tinglovchilar tomonidan 
bildirilgan fikr-mulohazalar, takliflarni umumlashtirgan holda 
quyidagi xulosalarga kelish mumkin. 
Birinchi xulosa. Ta’lim muassasasi faoliyatini xolis baholashda qanday 
mezonlardan foydalanishimiz juda muhimdir. Albatta, bunda dastur 
materiallarini o`quvchilarining asosiy qismi tomonidan o`zlashtirish darajasi 
davlat ta’lim standartlari talablariga muvofiq kelishi, pedagogik jamoa ishining 
murakkabligi oshirilgan dasturlar bo`yicha natijalari, maktablararo 
olimpiadalar, ko`riklarda ishtirok etish, tarbiyaviy ishlar natijalari kabilar
hisobga olinishi maqsadga muvofikdir. 
Ikkinchi xulosa. Ta’lim muassasalarining yuqori natijalari, shubhasiz, quyidagi
omillarga bog`liq: muassasaning moddiy - texnik bazasi, o`quv- uslubiy 
ta’minlanishi, zamonaviy pedagogik texnologiyalardan, kadrlar salohiyatidan
foydalanish, axborotlar bilan ta’minlanish, maktab ichki 
iazorati va shu kabilar. 
Uchinchi xulosa. Biz jadal o`zgarayotgan dunyoda yashayapmiz. Garchi 
o`quvchilar 
ta’lim muassasalarida yaxshi o`qisalar ham, ularga chuqur, puxta bilimlar, 

---

ko`nikmalar berilsa ham, bu ozlik qiladi. Ta’lim muassasasi o`quvchini 
mustaqil fikrlashga, o`zining qarashlari va qat’iy grajdanlik pozitsiyasiga 
ega bo`lishga, o`zining fikrini bildirishga, bozor iqtisodiyoti sharoitida 
yashashga o`rgatishi darkor. Ta’lim muassasasi faoliyati baholanayotganda 
mazkur jihatlar, albatta, inobatga olinishi lozim. 
Nazorat uchun savollar: 
1. Darslarni kuzatish va tahlil qilishdan ko`zlangan maqsad nimadan iborat. 
2. Dars tahlilida psixologik holatlarni o`rni nimadan iborat? 
3. Dars tahlilida yo`l qo`yiladigan asosiy xato va kamchiliklar nimadan 
iborat? 
4. Darsga tashrif buyurilganda o`qituvchi mahorati qanday baholanadi? 
5. Darsni turlari va uning mazmuni nimadan iborat? 
6. Darsni tahlil etishni qanday olib borish maqsadga muvofiq? 
7. Dars jarayoni tuzilishining samaralorligi nimadan iborat?