2. Gipoteza va uning turlari

Nazariya turlari
Sotsiologiyada nazariyaning muhim turlari quyidagilardir:
Klassik sifatida nazariya
Tanqid sifatida nazariya
Taksonomik nazariya
Ilmiy nazariya
Ushbu turdagi nazariyalarning barchasi tadqiqotda etakchi kuch sifatida ishlatiladi. Ulardan eng mashhuri ijtimoiy olimlar tomonidan fikrni isbotlash uchun tez-tez ishlatiladigan ilmiy nazariyadir.
Nazariyaning xususiyatlari
Nazariyaning muhim xususiyatlaridan biri bu kontseptsiya yoki g’oyani nima uchun yaxshiroq tushunishni taklif qilish kerakligi haqidagi savolga javobni tushuntirishdir.Yaxshi nazariya o’z sohasida to’g’ri va natija tajribalar, kuzatishlar va tavsiflarning natijasi bo’lishi kerak.Nazariya bir nechta g’oyalar birlashganda va kengroq jamiyat tomonidan qabul qilinganda paydo bo’ladi. Xuddi shu tabiatdagi boshqa qabul qilingan nazariyalar bilan mos kelishi kerak. Nazariya har doim ham faktlarga asoslanmaydi. Nazariya tasdiqlangan va tasdiqlangan gipotezadir. Nazariyaning muhim xususiyati shundaki, u uchun maqsadlarga erishishdan ko’ra faktlarni topish muhimroqdir.Agar siz nazariyaning muhim xususiyatini izlayotgan bo’lsangiz, unda u keng qamrovga ega bo’lishi kerak.Shuningdek, u haqiqiylikka ega bo’lishi kerak.Nazariyaning yana bir muhim xususiyati shundaki, u har qanday chalkashlikning oldini olish uchun oddiy bo’lishi kerak.Nazariya hozirgi voqealarni to’g’ri baholaydi va tushuntiradi.Nazariyaning muhim xususiyati shundaki, u hatto o‘tgan voqealarni ham tahlil qila oladi. U kelajakdagi voqealarni bashorat qila olishi kerak.

Nazariyaning turli bosqichlari
1 . Kuzatish
Agar siz nazariya nima ekanligini tushunish yo’llarini izlayotgan bo’lsangiz, jarayonning muhim bosqichi tadqiqotning samarali usuli hisoblangan kuzatishdir.
Nazariy jihatdan kuzatish atamasi ham professional, ham shaxsiy tajriba uchun ishlatiladi. Bu ko’proq o’qishni rag’batlantiradi, shunda kuzatuv umuman sabab emas, balki ta’sir ekanligini tushunish mumkin.
2. Tavsif
Nazariya jarayonining keyingi bosqichi – bu o’sha paytda nima sodir bo’layotganini ko’rsatadigan tavsif. Agar siz nazariya nima ekanligini tushunish yo’llarini izlayotgan bo’lsangiz, jarayonning muhim bosqichi tavsifdir.
Nomidan ko’ra tasvirlangan atama yaxshiroq tushunish uchun sirt ko’rinishini taklif qiladi. Kuzatish va keyinchalik uni oddiy tasvirlash nazariya jarayonidagi muhim qadamlardir.
3. Gipoteza
Agar siz nazariya nima ekanligini tushunish yo’llarini izlayotgan bo’lsangiz, bu jarayondagi muhim qadam gipotezadir. Gipoteza atamasining so’zma-so’z ma’nosi farazdir. Bu nima uchun sodir bo’ldi degan savolga javobni o’rganadi.
4. O’qish
Agar siz nazariya nima ekanligini tushunish yo’llarini izlayotgan bo’lsangiz, unda jarayondagi muhim qadam o’qishdir. Ma’lumot olish uchun turli manbalardan o’qish muhimdir.

Xulosa
Gipotezani shakllantirish, ehtimol, yaxshi tadqiqot amaliyotidagi eng zarur qadamdir va fikrlash jarayonini boshlash juda muhimdir. Bu tadqiqotchiga aniq maqsadni qo'yishga va tajribaning yakuniy natijasini qulaylik va samaradorlik bilan chiqarishga yordam beradi. Tarix shuni ko'rsatadiki, to'g'ri savol berish har doim yaxshi natija beradi.

Har ikkala gipoteza ham, nazariya ham tekshirilishi va soxtalashtirilishi mumkin. Agar gipoteza to'g'ri bo'lsa, barcha tanqidiy testlar va tahlillardan o'tib, u nazariyaga aylanadi. Shunday qilib, gipoteza nazariyadan juda farq qiladi, chunki birinchisi isbotlanmagan narsa, ikkinchisi esa isbotlangan va sinovdan o'tgan bayonotdir.
Nazariya , aksincha, ma'lumotlar bilan tasdiqlangan narsalarni tushuntirishga urinish sifatida shakllangan printsipdir. U Katta portlash nazariyasi kabi ilmiy hamjamiyatda qabul qilingan bir qator tamoyillarning nomlarida qo'llaniladi .

Foydalanilgan adabiyotlar

https://www.sociologygroup.com/hypothesis/

https://www.yourarticlelibrary.com/social-research/hypotheses-meaning-types-and-sources-social-research/92754
https://uz.wikipedia.org/wiki/Muammo