FONETIKA, ORFOGRAFIÝA, ORFOEPIÝA.
Fonetika (grekçe phone-ses, owaz) diliň seslerini, fonologiýa (grekçe phone + logos - taglymat, ylym) sesleriň hyzmat aýratynlyklaryny öwrenýän ylymdyr. Şu iki bölüme aşakdakylar hem gatnaşýar: dürs aýdylyş orfoepiýa (grekçe orthos - dogry + epos -gepleýiş, \\ sözleýiş) - edebi aýdylyşyň kadalaryny öwredýär, grafika (grekçe graph - ýazýaryn) - harplaryň ýazylyşyny we nähili sesi aňladýandygyny öwredýär, dürs ýazuw ýa-da (orfografiýa, grekçe orthos + grapho) sözleriň dogry ýazylyşyny öwredýär.
Diýmek, Türkmen diliniň fonetikasynda ene dilimiziň sözleýiş sesleri, olaryň aýdylyş aýratynlyklary, bogun, basym, intonasiýa, pauza, edebi dilimiziň orfoepik normalary, umuman, sözleýiş seslerimiz we olaryň ýazuwda berlişi bilen baglanyşykly meseleler öwrenilýär.
Sözleýiş sesleri tebigatdaky beýleki sesleriň hemmesinden düýpli tapawutlanýar. Olara çekimliler we çekimsizler diýilýär. Harplar arkaly ýazmaklyk sözleýiş sesleriniň bir aýratynlygydyr. Harplar sözleýiş sesleriniň ýazuw belgileridir.
Häzirki türkmen ýazuwynda 30 sany harp ulanylýar. Olar häzirki elipbiýimizde şu yzygiderlikde ýerleşýär.
T/n
|
Basmaçasy
|
Ady
|
Ýazmaçasy
|
1
|
A a
|
A
|
A a
|
2
|
B b
|
Be
|
B b
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |