2 I. Bob. Xitoy — Yapon Urushining kelib chiqish sabablari va uning boshlanishi

Donghak
dehqonlari qoʻzgʻolonining boshlanishi
Gapsin
toʻntarishi bostirilgach , Min klan hukumati Xitoy rahbarligida milliy
islohot jarayoniga kirishdi. Ayni paytda qirol
Gojong
boshqa davlatlar bilan
mustaqil davlat sifatida munosabatlar oʻrnatishga intilib, Rossiya bilan
yaqinlashishni rejalashtirib, Yevropa va Shimoliy Amerikaga elchilar yubordi.
Bunga javoban Xitoy oʻz nazoratini kuchaytirdi,
Daewongunni
tikladi va Koreya
diplomatiyasi ustidan qattiq nazoratni amalga oshirdi.
Xitoy taʼsirini kuchaytirish va xorijiy davlatlar bilan aloqalarni kuchaytirish
bilan bir qatorda, Koreya modernizatsiyaga qaratilgan turli xil siyosatlarni amalga
oshirdi, ammo 1890-yillarning boshlarida uning moliyaviy ahvoli asta-sekin
yomonlashdi. Ayniqsa, dehqonlar uchun soliqlarning koʻtarilishi, amaldorlar
oʻrtasida
korruptsiyaning
tarqalishi va yapon savdogarlari tomonidan gʻalla
bozorining burishishi qashshoqlik va qiyinchilik keltirdi.
1894 yil bahorida butun mamlakat boʻylab xalq qoʻzgʻolonlari koʻtarildi,
boshqa narsalar qatorida mahalliy amaldorlardan norozilik kuchaydi [8-hujjat].
Qurolli qoʻzgʻolonni
Jeolla
viloyatidagi
Gobu
dehqonlari boshlagan. Bu
qoʻzgʻolonning yetakchilari va boshqa ishtirokchilarning koʻpchiligi dehqonlar
tomonidan keng kuzatilgan mashhur diniy harakat boʻlgan
Donghak
(Sharqiy
taʼlim)ga eʼtiqod qilganlar va isyonchi dehqonlar armiyasi “
Donghakdang
” yoki
“
Donghak
partiyasi” deb atala boshlagan. .
Donghakning
barcha odamlar teng
ekanligi haqidagi eʼtiqodini qoʻllab-quvvatlagan va feodal sinfiy jamiyatni rad
etgan inqilob yaponlarni quvib chiqarish va qirolicha Min va uning urugʻi rejimini
agʻdarishni maqsad qilgan. U butun mamlakat boʻylab tez tarqaldi va uning
5
Samoylov N.A. Qing diplomatlarining roli siyosiy va madaniy hamkorlikda — Xitoy va Yevropa va
Rossiya oʻrtasidagi munosabatlar (2-yarmi ) // NDU xabarnomasi. 2008. T.

---

12
kuchlari kuchaydi. Koreya hukumati tomonidan ularga qarshi yuborilgan qoʻshinni
yoʻq qilgan isyonchilar shimolga, poytaxt
Xansonga
yoʻl olishdi
6
.
May oyining oxirida dehqonlar armiyasi
Jeolla
viloyatining poytaxti
Chonju
shahrini egallab oldi [9-hujjat] . Koreya hukumati ichida Xitoydan qoʻzgʻolonni
bostirish uchun armiyani safarbar qilishni soʻrash yoki qilmaslik haqida
munozaralar paydo boʻldi. Shu bilan birga, Xitoyning Koreyaga qoʻshinlarini
joʻnatishidan tashvishlanish Yaponiya hukumatida Yaponiya ham Koreyaga
armiya yuborishi kerak degan fikrni kuchaytirdi. Natijada,
Tentsin
konventsiyasidan
keyin deyarli oʻn yil davomida bir-birining Koreyaga nisbatan
harakatlarini kuzatib kelayotgan Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi keskinlikning
keskin kuchayishi boʻldi.