2-joriy nazorat “Taqriz” tanlovi uchun Xakimov Abdsurasul “Diydor qiyomatga qolsa netay” asariga taqriz

2-joriy nazorat
“Taqriz” tanlovi uchun Xakimov Abdsurasul “Diydor qiyomatga qolsa netay” asariga taqriz.

"Diydor Qiyomatga Qolsa" Habibulla Qodiriyning yoqgan asarlari orasida o'zining belgilangan jayida katta menbalar jam etgan bir kitobdir. Bu asar Habibulla Qodiriyning "O'tkan Kunlar" trilogiyasining oxirgi qismidir va XIX asrning oxiri XX asr boshlarida to'g'ri keladi.
"O'tkan Kunlar" trilogiyasi O'zbekiston tarixining asosiy hendida yuzaga kelib chiqqan voqealar bilan bog'liq, asariani ko'zdan kechiradigan kishi qalbida kushnashib yuruvchi psixologik roman sifatida ifoda qilinadi. Bu kitobda asar avtorining tarixiy voqealardan beri janjal qilgan otasi Umarxonning olim, musulmon, milliy shayxlar va tarixiy birikmalar haqida ko'rgazmalarini o'z ichiga oladi. Asar oxiri "Diydor Qiyomatga qolsa" qismida Habibulla Qodiriy boshqachalik kam qilayotgan davrlarda kasbiy bir digarchilik hisoblandiriladigan havo mavjud. Asarning so'nggi sahifalarida avtor o'z o'limning yakunishi va jamiyatda o'z vaqtining juda kam bo'ladigan holati bilan o'zga og'ir taassurotlar qoldiradi. Avtor o'z hayoti, tiliga va asariyatiga ko'p marta taasur qolganligini ta'kidlaydi.
Taqrizyozlar Habibulla Qodiriyning "Diydor Qiyomatga Qolsa" asariga o'zbek adabiyoti tarihida bir kitob deb qarashadi. Bu asar avtorning tarixiy voqealar va tirik asarlar bilan tamoyillanishi, jamiyati hisobga oladigan uning qalamiga taqriz yapishning muhiman asarnoma vaqtini o'tkazadi. Asarning insoniy hurmat, adolat va ozodlik uchun yorug'likni ko'rsatishga tesir qilish bilan birga, uning asirlar o'zida yolvoricha ma'naviy xazinani asoslab turishiga ham e'tibor qaratiladi.
"Diydor Qiyomatga Qolsa" asari yuqori saviyedagi til, nutq va so'zsizmat kullagan avtorlik tarziga sahib. Bu avtorlik tarzi bilan avtor o'z o'zini anglash majmualariga va ijtimoiyaning eng muhim masalalariga to'liq oid bo'lib olgan. Asarning suratlarga, inson manzaralariga berilgan ahamiyat va uning o'zining tavsifi yordamida o'z holiga qidirish tajriba ila hal etilgan momentlar jamiyat yuzasidagi tajdirlarni, uning pastga solingan chegarasini anglawimizga imkon yaratadi.
"Diydor Qiyomatga Qolsa" Habibulla Qodiriyning jamiyat yuzasidagi muhim xatti-harakatisi va avtorlik uslubini hal etgan asarlaridan biridir. Bu asarda avtorning jamiyat, tarixiy va insoniy muammolarni o'z ichiga olgan mahiyyatli roman sifatida ham xizmat qilganligi ko'rinadi. Bu kitob Habibulla Qodiriyning o'zbek adabiyoti tarixida qadimiy yurttalikka ega ekanligini tasdidlaydi va u yil jamiyatga uning qaysi taraqqiyoti yuzasidan tilga olinishi kerakligini ko'rsatadi.