2. Konveksiya usuli bilan ( konveksiya- o’zgarish)

Hozirgi vaqtda jamiyatning moddiy farovonligi darajasi aholi jon boshiga ishlab chiqariladigan energiya miqdoriga qarab belgilanadi. Uylarni isitish, tezyurar transportdan foydalanish imkoniyati va sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish ko‘p jihatdan energiyaning yetarli bo‘lishiga bog‘liq. Vodorod insoniyatga ma'lum bo'lgan eng ko'p issiqlik ishlab chiqaradigan gazdir. Energetik muammolar hozirgi kundan chiqib, insoniyat moddiy madaniyatining yanada o‘sishi uchun real to‘siq bo‘lib qoladi.

Ekologik toza energiya manbai bu asosan vodoroddir. Ma’lumki, vodorodning yonishidan suv hosil bo’ladi. Suv bug’lari esa atrofni tozalaydi. Uning yonishidan juda katta issiqlik chiqadi (125 510 kJ/ kg), ko‘mirdan 4 marta ko‘p (uglerod 32 800 kJ/kg) energiya beradi. Vodorod suvdan olinadi, demak, uning xomashyosi bitmas tuganmasdir. Hozirgi paytda vodorod avtomobillaning yoqilg’isiga qo‘shilib (5-10 %) foydalanilmoqda. Bunday qilinganda avtomobillardan chiqiladigan zaharli gazlar miqdori ancha kamayadi. Vodorod bevosita samolyotlar va avtomobillar uchun yoqilgl sifatida ishlatilishi mumkin, biroq uni metallurgiya va kimyoviy texnologiyada qo‘llanilishi ayniqsa, istiqbolli hisoblanadi.

Vodorodni katta miqyosda olish uchun bir necha altemativ usullar taklif qilingan:

1.KCl yoki NaCl ning suvdagi eritmalarini elektroliz qilishda qo’shimcha mahsulot sifatida hosil bo’ladi.

2.Konveksiya usuli bilan ( konveksiya- o’zgarish)

C + H₂O = CO + H₂ CO + (H₂) + H₂O = CO₂ + H₂ + (H₂)

3. Metan va tabiiy gazni bug 'bilan isloh qilish.Legroin fraktsiyalari olinadi.Ulardan toza vodorod kataliti ravishda olinadi. Bu suv bug'ining mavjudligini talab qiladi.1-moddani ajratib olishning ikkinchi usuli bu gazlashtirish. yonilg'i 1500 darajaga qadar isitiladi, uni yonuvchan gazlarga aylantiradi. Buning uchun oksidlovchi vosita kerak. Oddiy atmosfera kislorodi etarli.

CH₄ + 2H₂O = CO₂ + 4H₂

4. Metanni Fe yoki Ni katalizator ishtirokida 350 ⁰C ga qadar qizdirish:

CH₄ = C + 2H₂

5. Koks gazini o`ta sovitish (-196 ⁰C ga qadar). Bunday sovitilganda vodoroddan boshqa barcha gazsimon moddalar suyuqlikka aylanadi (kondensatsiyalanadi).

6. Suvni elektroliz qilishdir. U orqali oqim o'tkaziladi. Bu elektrodlarda kerakli elementni ajratib ko'rsatishga yordam beradi.Siz shuningdek pirolizdan ham foydalanishingiz mumkin. Bu birikmalarning termik parchalanishi. Ham organik moddalar, ham noorganik moddalar, masalan, bir xil suv parchalanishga majbur. Jarayon yuqori harorat ta'sirida sodir bo'ladi.

+(1/2)

Aslida, faqat bug 'o'tkazish usuli mashhur eng arzon va eng sodda.usuli.

7. Ko'mirni gazlashtirish - bu jarayonda ko'mirni 1000 0 S gacha qizdirish, natijada vodorod va yuqori uglerodli ko'mir hosil bo'ladi.

Bulardan eng istiqbollari termokimyoviy va elektrokimyoviy usullar hisoblanadi. Hoziigi paytda vodorodni suvdan va ko’mirdan nisbatan arzon olish usullari ishlab chiqilmoqda. Yapon olimlarining yangi usuli nisbatan ancha arzon vodorod olish imkonini beradi. Bu usul quyidagi reaksiyaga asoslangan.

I+Ni=Ni+2N+

.Vodorod-kislorod alangasi harorati (~3000C) qiyin suyuqlanadigan metallar hamda kvarsni kesish va payvandlash imkonini beradi. . Suyuq vodorod quyi haroratlar texnikasida ishlatiladi, reaktiv texnikada eng qulay samarador yonilgi sifatida qo’llanadi. Atom energiyasini olishda, ilmiy izlanishlarda vodorod katta ahamiyatga ega. Vodoroddan elektr tokini olish, Vodorodning olinishi, Vodorod yoqilgisida yuradigan mashina,Vodorod yoqilgisida ishlaydigan kompyuter Vodorodning olinishi Olimlarning fikricha 12 yildan so’ng neft yer yuzida deyarli yoqolib ketadi va benzin, dizel, salyarka kabi yoqilg’ilarning o’rniga vodorodda ishlovchi dvigatellar keng foydalaniladi.Vodorod 18-asrning oxirida sanoat yo'li bilan olinishni boshladi. Keyin u sharlarni to'ldirish uchun ishlatilgan. Hozirgi vaqtda vodorod sanoatda, asosan kimyo sanoatida ammiak ishlab chiqarish uchun keng qo'llaniladi.Moddaning ommaviy iste'molchilari metil va boshqa spirtli ichimliklar, sintetik benzin va boshqa ko'plab mahsulotlar ishlab chiqaruvchilardir. Ular uglerod oksidi (II) va vodoroddan sintez bilan olinadi. Vodorod og'ir va qattiq suyuq yoqilg'ilarni, yog'larni va boshqalarni gidrogenatsiyalash uchun, HCl sintezi uchun, neft mahsulotlarini gidrotuzatish uchun, shuningdek metallarni kesish-payvandlash uchun ishlatiladi. Yadro energiyasi uchun eng muhim elementlar uning izotoplari - tritiy va deyteriydir. . 1 g D va T aralashmasining termoyadro reaksiyasi natijasida 35 kJ energiya ajralib chiqadi, bu 1 g uran 235 ning parchalanishidan ajralib chiqqan, energiyadan 5 marta ortiqdir. 1 litr suvdagi deyteriy energiyasi 300 l benzin yonganda chiqadigan energiyaga ekvivalentdir. Yerda esa 14 l suv bor. Hozirgi hisob kitoblaiga ko’ra dengiz va okean suvlaridagi deyteriy zaxiralari tonna neftga ekvivalentdir. Deyteriyning Yer yuzasidagi miqdori taxminan 4 tonna.

Qo’shimcha

Vodorod bu kelajak yonilgisi; yonganda faqat suv hosil boladi va atrof-muhitni ifloslantirmaydi. Shuning uchun vodorod ekologik sof yonilgi sifatida istiqbolga ega. Quyosh qarida sodir boladigan termoyadro reaksiyasi vodorodning geliyga aylanishi kop tabiiy jarayonlar uchun tuganmas yagona energiya manbayi bolib, shu jarayonni suniy tarzda olib borishni boshqarish muammosi hal etilsa, insoniyat bitmas-tuganmas energiya manbayiga ega boladi. Kimyo sanoatida vodorod eng kop miqdorda ammiak ishlab chiqarish uchunsarflanadi. Ammiakning asosiy qismi ogitlar va nitrat kislotasi ishlab chiqarishgaberiladi. Undan tashqari, vodorod metil spirti va vodorod xlorid (xlorid kislota) ishlab chiqarishga, yog-moylar, komir va nefit mahsulotlarini gidrogenlash (vodorod bilan toyintirish) uchun sarflanadi.