2-ma ’ruza axborot uzatish va taqsimlash tizimlari arxitekturasi. Ko ’p sathli aloqa arxitekturasi reja

 
 
2.2 Zamonaviy infokommunikatsiya tizimlarining konseptual modeli 
 
AKTni jamiyatda ishlatilishi 
Ma
’lumotlar uzatish tizimi 2 guruxga bo‘linadi: 
1. Ma
’lumot uzatish xizmatlari. 
2. Ma
’lumot uzatish tarmoqlari. 
Ma
’lumki har-xil turdagi axborotlarni (ovozli, matn, ma
’lumotlar, grafika, tasvir)
uzatish uchun iste
’molchilarga taqdim etiladigan hizmatlar to‘plami ma’lumot uzatish
hizmati deyiladi.
Telekommunikatsiya soxa rivoji va globallashuv jarayoni o
‘rtasidagi aloqa 

---

Ma
’lumot uzatish tarmoqlari deb - ma’lumot uzatish xizmatlarini etkazib berish
imkoniyatlarini ta
’minlovchi texnik vositalar to‘plamiga aytiladi. Bularga quyidagilar kiradi:
 terminal qurilmalar; 
 kommutatsiya vositalari; 
 uzatish tizimlari; 
 aloqa kanallari.
Xabarlarni qabul qilish va uzatish, xabar tashuvchidan va xabar tashuvchi orqali 
amalga oshiriladigan elektraloqa hujjatli ma
’lumot uzatish deyiladi.
Hujjatli ma
’lumot uzatish xizmatlari sifatining asosiy tafsilotlari quyidagilardan 
iborat:
 axborot aniqliligi; 
 etkazib berish vaqti; 
 mo‘ljallangan vaqtga va talab qilingan aniqlik bilan ko‘rsatilgan manzilga etkazib berish 
ishonchliligi. 
Axborot quyidagi usullarda uzatilsa, uni tushunarli bo
‘lishi quyidagicha bo‘ladi: 
rang, xid va ta’m orqali 2% dan 5% gacha; 
matn (harf va raqamlar) orqali 7% gacha; 
ovoz (tovushning past-balandligi, intonatsiya va pauzalar) orqali 38% dan 45% gacha; 
harakat va mimikalar orqali 35% dan 52% gacha; 
multimediya xizmati (harakat va ovozning birgalikda mujassamlashgan xolda uzatish) 
orqali 95% dan 98% gacha. 
Avtomatlashtirilgan ma
’lumot uzatish tizimi blok sxemasi 
Ma
’lumot uzatish tizimini tarkibiga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:
1. Uzatish kanali (AK 
– aloqa kanali). 
2. Ma
’lumotlarni uzatish qurilmalari. 
3. Ma
’lumotlarni qabul qiluvchi qurilmalar. 
Ma
’lumot uzatish tizimining asosiy sifat ko‘rsatkichlari 
Ma
’lumot uzatish tizimining asosiy sifat ko‘rsatkichlari quyidagilar hisoblanadi: 
O‘tkazish qobiliyati; 
Aniqlik; 
Ishonchli ishlash. 
Tizimning (kanalning) o
‘tkazish qobiliyati kanalning fizik xususiyati va signaldan 
aniqlanadi. Kanalning o
‘tkazish qobiliyati ushbu kanaldan maxsimal uzatilayotgan tezlikga 
bog
‘liq.
1. Xaqiqiylik xatolik koeffitsienti orqali aniqlanadi:
элементлар
узатилган
хато
n
n
хатолик
К


---

(n
x
) - xato qabul qilingan elementlar soni,
(n
uz
) - taxlil intervalida umumiy uzatilgan elementlar 
2. Modulyasiya tezligining davomiyligi 50, 100 va 200 bod 
τ
0
- birlik elementining davomiyligi 
Koeffitsient tayyorgarligi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
bu erda
K
t
– qayta tiklash vakti; 
T
i.ch.k.x.k.m 
– ishdan chiqqunga qadar xizmat qilish muddati (vakti); 
T
k.t.v 
– 
qayta tiklash vakti.
Tizimni birin-ketin bo
‘lgan ikkita ishdan chiqishlar orasidagi uzluksiz ishdan 
chiqqunga qadar xizmat qilish muddati (vaqti) ni o
‘rtacha qiymati: 
bunda N - ishdan chiqishlarning umumiy soni; 
0
1


B
в
т
к
м
к
х
к
ч
и
м
к
х
к
ч
и
Т
Т
Т
К
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
т





N
i
м
к
х
к
ч
и
м
к
х
к
ч
и
i
Т
N
Т
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
м
к
х
к
ч
и
Т
.
.
.
.
.

---

- (i-1) va im  ishdan chiqishlar orasidagi ishlash vaqti. 
Ishdan chiqishni topish va bartaraf etishga sarflangan tizimni ishlamasdan turish 
vaqtining o
‘rta qiymati:
- tizim tiklanish vaqti; 
- ichi ishdan chiqish oraligi. 
 
 
μ – tiklanish intensivligi bo‘lib vaqt birligida tiklanishlar sonini belgilaydi. 
Umumiy xolda qayta tiklash vaqti quyidagicha: 
bu erda nosozlikni tuzatish quyidagiga teng: 
Malumotlarni uzatish tezligi bit/s va bodlarda o
‘lchanadi.
Signal axborot ko
‘rsatkichlarining sekundlarda o‘zgarish miqdori bodlarda o‘lchanadi.
Bod bu shunday tezlikki, bir sekund mobaynida bitta signal (masalan ,impuls) uzatiladi, 
(axborotni o
‘zgarish qiymatiga bog‘liq bo‘lmagan xolda).