2-ma’ruza. Transkripsiya. O‘zbek shevalaridagi fonetik qonun va jarayonlar. Oʻzbek shevalari morfologiyasi Reja

tünüη qaraηїsї, qo‘yning juni ~ qojuη jüni (shim.o‘zb. shev.); 
-diη // dїη affiksi jarangli undosh bilan tugagan so‘zlarga qo‘shiladi: bizning ~ 
bizdiη, ularning ~ olardїη, bekning ~ begdiŋ (qipchoq). 

---

17 
-düη // duη affiksi lablangan unli qatnashgan va jarangli undoshlar bilan 
tugagan so‘zlarga qo‘shiladi: qoyning ~ qojduη, ko‘zning ~közdüη (qipchoq); 
-tiη // tїη affiksi jarangsiz undoshlar bilan tugagan so‘zlarga qo‘shiladi: 
katakning ~kätäxtiη, otning ~ attїη (qipchoq), Mang‘itning ~ Maŋγïttïŋ, yigitning 
~ jigittiŋ (Mang‘it) . 
Tushum kelishigida quyidagi affikslar qatnashadi: 
-ni // nї affiksi: olmani ~ ālmäni (Toshkent.), suvni ~ suvnї (shim. o‘zb. shev.). 
-ni varianti arxivariant hisoblanadi va barcha shevalarda qo‘llana oladi;  
-i affiksi undosh bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilgan, Qorako‘l va Olot 
shevalarida amalda bor: ishni qil ~ i:ši qїl, so‘zni bilmasang gapirma ~ sözi bilmäsäη 
gäpirmä; 
-nü // nu affiksi oxirgi bo‘g‘inida lablangan unli bo‘lgan so‘zlarga qo‘shiladi. 
Qorabuloq, Mankent shevalarida uchraydi bo‘yni ~ bojnu, uyni ~  öjnü; 
-di // dї // ti // tї affiksi undosh bilan tugagan so‘zlarga qo‘shiladi va barcha 
singarmonizmli shevalarda bor: tog‘ni ~ tavdї, yigitlarni ~ ǯigittärdi, otlarni ~ 
attardї (qipchoq), mehnatkashni ~ mijnätkäšti. -di // ti varianti Farg‘ona guruh 
shevalarida ham qo‘llanadi: uyni ~ ujdi, ishni ~ išti, bug‘doyni ~ buvdeydi (Pop) 
Aksariyat shevalarda tushum kelishigi affiksidagi n undoshi kuchli 
assimilatsiyaga uchraydi. Bu ayniqsa Toshkent shevasida yaqqol ko‘rinadi: qo‘lni ~