2-mavzu: Badiiy tafakkurni o’stirishda bolalar folklori va xalq og’zaki ijodi namunalari. Reja

2-MAVZU: Badiiy tafakkurni o’stirishda bolalar folklori va xalq og’zaki ijodi namunalari.
Reja
1.Bolalar folklorida janr rang-barangligi. Topishmoq, tez aytish, maqol, ertak va dostonlarning janr ko`lami.
2.Mumtoz davr bolalar adabiyoti janrlari, badiiy ertaklar, tez aytishlar, maqollar, allalar ko`rinishidagi tarbiya vositasi
Folklor hamma zamonlarda ham ijod sarchashmasi hisoblanib keladiShuning u c h u n ham insoniyat alla, qo ‘shiqlar, afsonalar, ertak va d ostonlarda o ‘zining yuksak orzu-umidlari, zavq-shavqi-yu kurashlariniifodalagan. Xalq og‘zaki ijodi o ‘zining mazmunan rang-barangligi, yuksak g ‘o yalar b ilan yo‘g ‘rilganIigi, xalq turmushi, mehnati, xullas, xalqhayotining barcha tomonlari bilan uzviy bog‘liqligi bilan ham g'oyatda e ’tiborlidir.
Bolalar folklori ko‘pincha kattalar tomonidan ijod qilinadi (alla),ba’zi hollarda bolalar o ‘z o ‘yinchoqlari asosida o‘zlari ham alla, qo‘shiq va ovutmachoqlar to ‘qiydilar. Bulaming hammasi bir bo‘lib faqat yaxshitarbiyani targ‘ib qiladi. Bolalar xalq og‘zaki ijodining pedagogika bilanbog‘lanishi alladan boshlanadi.
ALLA
Xalq og‘zaki ijodining eng rivojlangan janrlaridan biri alladir. Alla
bolalarbeshikdaligida, haii tiJi chiqmasidanoq aytiladi. Boshqacha ayiganda,beshik qo‘shig‘i bolaga ona suti bilan kiradi.AHalar poetik jihatdan ham, onalarning ichki tuyg‘ulari bayoni sifatidaham xalq ijodining b o ‘lak turlaridan ajralib turadi. Ulami bolaning onasi
yoki tarbiyachisi aytadi (ona, enaga, keksa onalar, ba’zan otalartomonidan ham aytiladi). Allalar bolani ovutish, uxlatish uchun mayin ohangda ijro qilinadi.Onaning yurakdan aytgan quyidagi allasida bola obrazi qisqa, am m ochuqur mazmunli so‘zlar yordamida ifodalanadi:
Alla bolam, alla.
Jonim bolam, alla,
Ikki ko'zim alla,
Shirin so'zim alla.
Alla bolam, baxti bor.
Har narsaning vaqti bor,
Jonim bolam, alla,
Shirin bolam, alla,
Ikki ko'zim alla.
Aliada yaxshi taibiya ko'rgan bola jam o at o ‘rtasida, to‘y-tomoshalardaota-onaning obro‘yi, uning shuhrati sifatida t’riflanadiShuningdek,bolaning to‘g‘ri tarbiyalanishida ota-onaning roli katta ekanligi ko‘rsatiladi.Bola yoqimli qo‘shiqlar ohangini osongina o ‘rganib oladi. Alla bolaga zavqbag‘ishlaydi, ma’naviy-tarbiyaviy ozuqa beradi.
Yot, bolam, uxla, q o ‘zim,
Uylarda о ‘chdi chiroq.
Uxlar asalarilar,
Uxlar baliqlar tinchroq.
Ko‘kda oy yarqiraydi,
Derazadan qaraydi.
Ko‘zlaring yumgin q o ‘zim,
Yot, quvonchim, qunduzim,
Alla, alla.
S u v sepgandek, uylar tinch
Qorong'i hujralar tinch.
Hech darvoza tiq etmas,
Sichqon uxlar, miq etmas.
Kimdir oh tortsa, unda
Ne ishimiz bor unda?
Ko Waring yumgin, qo'zim,
Ovunchog ‘im,qunduzim!
Alla, alia.
Qushcham g ‘amsiz yashaydi,
Uning har dam vaqti chog*.
Shirinliklar mo ‘lu ko 7,
Ko ‘p d ir qiziq o ‘yinchoq.
Bari sangadir> qo ‘zim!
Yig'lama hech yulduzim!
Baxtiyor o ‘tsin umring!
Yot, quvonchim, qunduzim!
AUa, alia.
Alla, alia, allayo.
Uxla, qo'zim, allayo.
Yum ko ‘zingni yulduzim,
Yum-yum k o ‘zingni, qunduzim!
MAQOLLAR
Xalq og‘zaki ijodida maqollaming o‘ziga xos o‘mi bor. U xalqning, bir necha avlodlaming aqlu-farosati hamda turmush tajribasining yakuni, ular donishmandligining mahsulidir. Bola ta’lim-taibiyasida maqollaming o‘mi katga.Maqollar ona-vatanni sevishga, uning har bir qarich yen uchun kurashga
(≪Yurt qo‘risang o‘zarsan, qo ‘rimasang to'zarsan≫); kasb-hunar egasi bo‘lishga(≪Yigit kishiga yetmish hunar ham oz≫); ahil bolib mehnat qilishga (≪Ko'pchilikq o ‘Ida unum ko‘p≫); to ‘g‘ri so‘z va halol kishilar b o lib kamol topishga (≪Egriozadi, to‘g‘ri o‘zadi*>); yaxshi odob va olijanob xulqli bo‘lishga (≪Odob bozorda
sotilmas≫, ≪Yalqovlikning oxiri xo‘rlik≫) chaqiradi. Masalan: