2-мавзу. Электрон тижорат ҳуқуқи субъектлари

Масъулияти чекланган жамият – бир ёки бир неча шахс томонидан таъсис этилган, устав фонди (устав капитали) таъсис ҳужжатлари билан белгилаб қўйилган миқдорлардаги улушларга бўлинган жамият.
Масъулияти чекланган жамиятнинг иштирокчилари унинг мажбуриятлари бўйича жавобгар бўлмайдилар ва жамият фаолияти билан боғлиқ зарар учун ўзлари қўшган ҳиссалар қиймати доирасида жавобгар бўладилар. (Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисидаги қонуннинг 3-моддаси).
Масъулияти чекланган жамият ҳозирда энг кўп тарқалган ташкилий-ҳуқуқий шаклдаги тадбиркорлик субекти ҳисобланади. Нима учун тадбиркорлар айнан ушбу юридик шахс шаклини танлашяпти?
Авваламбор, масъулияти чекланган жамиятда:
– жамият муассисларнинг мажбуриятлари бўйича жавобгар эмас;
– жамиятнинг ўз ҳиссасини тўла қўшмаган иштирокчилари жамият мажбуриятлари бўйича ҳар бир иштирокчи ҳиссасининг тўланмаган қисмининг қиймати доирасида солидар жавобгар бўладилар. Мазкур қоидага кўра кредиторлар ўз ҳиссасини тўлиқ қўшмаган иштирокчилардан устав фондига қўйилмаган миқдордаги улушини талаб қилишга ҳақли.
Масъулияти чекланган жамият иштирокчиларининг сони эллик нафардан ортиб кетмаслиги лозим. Агар иштирокчиларнинг сони юқоридаги миқдордан ортиб кеца, жамият бир йил ичида акциядорлик жамиятига ёки ишлаб чиқариш кооперативига айлантирилиши лозим. Агар белгиланган муддатда жамият қайта ташкил этилмаса ёки ундаги иштирокчиларнинг сони камайтирилмаса, жамият суд орқали тугатилади.
Масъулияти чекланган жамият билан бир қаторда қўшимча масъулиятли жамият ҳам мавжуд. Қўшимча масъулиятли жамиятнинг фаолияти асосан масъулияти чекланган жамиятга оид ҳуқуқ нормалари билан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодексининг 63-моддасига мувофиқ қўшимча масъулиятли жамиятнинг фирма номи жамиятнинг номини, шунингдек “қўшимча масъулиятли” деган сўзларни ўз ичига олиши керак.
Қўшимча масъулиятли жамиятнинг ўзига хос хусусияти унинг иштирокчиларини жамият мажбуриятлари бўйича жавобгарлиги уларнинг устав капиталига қўшган улушлари билан чекланмаганлигидадир, яъни жамиятининг иштирокчилари унинг мажбуриятлари бўйича ўз мол-мулклари билан қўшган ҳиссалари қийматига нисбатан ҳамма учун бир хил бўлган, жамиятнинг таъсис ҳужжатларида белгиланадиган, каррали миқдорда солидар тарзда субсидиар жавобгар бўладилар.
Иштирокчилардан бири ночор (банкрот) бўлиб қолганида, унинг жамият мажбуриятлари бўйича жавобгарлиги, агар жамиятнинг таъсис ҳужжатларида жавобгарликни тақсимлашнинг бошқача тартиби назарда тутилган бўлмаса, бошқа иштирокчилар ўртасида уларнинг қўшган ҳиссаларига мутаносиб равишда тақсимланади.