2-Mavzu: Shaxs rivojlanishining umumiy qonunlari, uning tashxisi to'g'risida g'oyalar


SHaxs rivojlanishiga ta’sir e’tuvchi omillar


Download 31.05 Kb.
bet2/4
Sana01.01.2023
Hajmi31.05 Kb.
#1074544
1   2   3   4
Bog'liq
25-M Shaxs rivojlanishining umumiy

SHaxs rivojlanishiga ta’sir e’tuvchi omillar .
SHaxsning kamolga etishida irsiyat, ijtimoiy muxit xam, ta’lim tarbiya va nixoyat o’zining mutsaqil faoliyati xam muxim axamiyatga e’ga. SHaxs qaysi jamiyatda yashasa, shu jamiyatdagi qonun qoidalarga asosan kamol topadi. SHu jamiyatning moddiy va ma’naviy rivojlanganligi, uning shaklanishiga xar tomonlama ta’sir ko’rsatadi. SHu davlatda texnika, texnologiya, avtomatika, telemexaniqa, e’lektrlashtirish, gaplashtirish va xakozalar uning ongiga, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir e’tadi.Odam atrof muxitini qancha ko’p bilsa, uning ongi shuncha ko’p o’sadi. Demak shaxsning kamolatga etishtirish jamiyat rivojlanishi bilan chambarchas bog’liq.
Inson kamolatiga insoniyatning ta’siri.
Irsiyat deganda, bolaga ota-onadan va umuman yaqin ajdodlaridan, ya’ni nasldan-naslga o’tadigan biologik xususiyat va o’xshashliklarga aytiladi.16 -asr falsafasida vujudga kelgan premorfizm okimi namoyondalarning fikri- cha odam bolasi xali ona pushtidaligidayok bo’lajak shaxsga xos barcha xususiyat larga e’ga bo’ladi, rivojlanish e’sa ana shu xususiyatlarning mikdoriy borishi- dir.
Amerikalik pedagog va ruxshunos E’.Tordayk fikricha, shaxsning barcha xususiyatlarni, shu jumladan ong va aqliy qobiliyat xam nasldan-naslga utadi, u boshqa organlar kabi tabiatdan berilgan.
D.Dyunning fikricha xaqiqiy tarbiya tashqaridan kiritilmaydi, u odam bilan dunyoga kelgan, tarbiya uni utsiradi.
Nemis ruxshunosi V.Pteren yangi tug’ilgan bola xali inson e’mas deb xisoblaydi, u faqat sut e’mizuvchi xayvondir. YArim yoshdan u maymunga tenglashadi. Ikki yoshda bolaboshlang’ich insonlik xolatiga etadi. (yuradi, gapiradi) 5 yoshda ibtidoiy jamiyat odamlariga mos keladi, o’smirlik davrida urta asr ongini aks e’ttiradi va etuklik yoshidagina (17,18) mavjud jamiyatning madaniy darajasiga mos ong e’gasi bo’ladi. Ba’zi biogenetiklar 13, 10 va xatto 8 yoshdan xam mavjud jamiyatning tulakonli a’zosi bo’la oladi deb xisoblaydi. Avtsraliyalik ruxshunos K. Byuller xatto bolaning axloki jixatidan o’sishini xam irsiyatga boglaydi. Bola xayotning datslabki kunalaridan boshlab o’zini o’rab olgan muxitning ta’siri otsida o’sadi va ulgayadi.
Malumki bola bir qancha tugma xususiyat va intsinktlar bilan tug’iladi. Bu usulni shartsiz refleks deb ataymiz. Ms: och bo’lsa yig’laydi, yorugni sezadi, tovushga qaraydi, issikka va sovukka munosabatini bildiradi. Ammo bu xil xususiyatlar xayvonlarga xam taaluqlidir.
Ayni vaktda bolaga insonlarga xos xususiyat xam irsiyat yo’li bilan tugma utadi. (aqliy va jismoniy mexnat qilish va shu x.) Ammo bo’lar tugma imkoniyatlar bo’lib, ularning rivojlanishi uchun inson bolasi insoniy muxitda, odamlar yashab, ular bilan aloqada bo’lishi kerak. CHunki inson biologik mavjudot sifatidagina e’mas, balki ijtimoiy mavjudot sifatida rivojlanadi va kamolatga etadi. Demak shu yo’l bilan utgan axolining o’sishi kamol topishi uchun aqliy faoliyat, shart sharoit bo’lishi kerak.

Download 31.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling