2-mavzu: til va yozuv masalalari reja: Yozuv haqida umumiy tushuncha. O‘zbek yozuvlari tarixi

Yozuv turlari
• Piktografik yozuv
• Logografik, yozuv
• Iyeroglifik yozuv
• Ideagrafik yozuv
• Mixsimon yozuv
• Fonografik yozuv

Ko’pchilik olimlarning fikricha, har qanday yozuvning asosida musavvirlik yotadi. Atrof-tevarakdagi narsalarni suratda aks ettirish hamma xalqlarga xosdir. Shuning uchun hozirgi zamon yozuvi bo’lmagan paytda odamlar ba’zi hodisa va voqealarni uzoq, masofaga yetkazish niyatida yoki zamonda abadiylashtirishni, jonli va jonsiz narsalarning rasmini chizish yo’li bilan amalga oshirishgan. Bunday yozuv piktografik yozuv deb nom olgan. Bu atama ikki so’zdan iborat bo’lib, birinchi yarim lotincha pictus (chizilgan) va ikkinchi yarmi grekcha grapho yozaman degan ma’nolarni anglatadi. Bu yozuvning birliklarini piktogrammalar deb atashgan.

ORFOGRAFIYA
Adabiy tilning yozma shaklini, to‘g`ri yozuv qoidalarini (imlo qoidalarini) o‘rganadi. Imlo qodalari quyidagi tamoyillarga – prinsiplarga asoslanadi:
1.Fonetik yozuv- bu yozuv qoidasiga ko‘ra so‘z o‘zak-negizida birorta fonetik hodisa kuzatiladi. Fonetik hodisalarga asosga qo‘shimcha qo‘shilishi bilan yuz beradigan tovush tushishi, tovush almashishi, tovush orttirilishi hodisalari kiradi.
Tovush tushishi - bunga ko‘ra asosga qo‘shimcha qo‘shilishi natijasida asosda unli yoki undosh tovush tushib qoladi. Masalan: past, sust so‘zlariga –ay fe’l yasovchi qo‘shimchasi qo‘shilsa tovush tushadi: pasay, susay;ikki, olti, yetti kabi sonlarga jamlovchi son qo‘shimchasi qo‘shilsa (-ov, -ala, -ovlon) asosdagi i unlisi tushib qoladi: ikkov, yettalasi, oltov.
Men, sen kabi olmoshlariga qaratqich va tushum kelishiklari qo‘shimchasi (–ni,-ning) qo‘shilsa: meni, seni, mening, sening.
Bag`ir, ko‘ngil, shahar kabi so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilsa, ikkinchi bo‘g`indagi a, i, u kabi unlilar tushib qoladi: shahri, ko‘ngli, bag`rim, burni kabi.