2 mundarija

6- semestr 
 
1 – amaliy mashg‘ulot 
Shisha materiallar klassifikatsiyasi (2-soat) 
Tarifi va tavsifi. 
Qurilish listli shishasi deb, tarkibida Al
2
O
3, 
SiO
2,
SaO, MgO, Na
2
O, kabi oksidlar kirgan va 
yuqori xaroratda olingan eritmani qalinligi 2 dan 6 mm gacha bo‘lgan shaffof oyna listlariga 
aytiladi. Bunday oynalar qurilishda, zamonaviy arxitektura, madaniy–maishiy muassasa va 
ishlab chiqarish korxonalarda keng qo‘llanadi. 
Qurilish shishasi quydagi turlarga bo‘linadi:

---

185 
1.Listli( varaqli) shisha-deraza oynasi, yaxlit rangli shishasi, vitrina oynasi, naqshli shisha, 
silliqlangan shisha, prokat shisha va boshqalar; 
2.Qurilish-arxitektura shishasi, shishapaketlar, yorug‘lik va issiqlik nurlarini saralab yutuvchi 
qurilish shishasi va boshqalar; 
3.Ko‘pchitilgan shisha-issiqlik izolyasiyasini ta’minlovchi shisha, tovush yutuvchi izolyasion 
material, filtrlovchi g‘ovak shisha va boshqalar; 
4.SHisha trubalar-devorning qalinligi 1-2mm , diametri 0,1-40 mm bo‘lgan yupqa tanali 
trubalar, devorning qalinligi 2,5-4 mm, diametri 12-40 mm bo‘lgan qalin tanali trubalar va 
boshqalar. 
Qalinligi buyicha 5 xil ko‘rinishi mavjud: 2, 3, 4, 5 va 6 mm li. 
Eng ko‘p tarqalgani 2 mm li oyna bo‘lib, uning ishlab chiqarish 
miqdori (umumiy mikdoriga nisbatan) 70% ni tashkil etadi. 
Bunday shishalarni eni 500 dan 925 mm gacha, uzunligi esa 950 
dan 1600 gacha bo‘ladi 
 
 
2– amaliy mashg‘ulot (2 soat)
Keramik materiallar klassifikatsiyasi; 
Keramika va olovbardosh buyumlar klassifikastiyasi. 
Keramika buyumlari tadbiq etilishi, xossalari, ishlatilayotgan xom-ashyo turi 
yoki pishgan mahsulotning fazaviy tarkibiga ko’ra klassifikastiyalanadi. 
Keramika buyumlari iste’mol (tatbiq) etish oblastiga ko’ra uch katta qismga 
bo’linadi:
1) qurilish va sanoat qurilishi materiallari;
2) texnika materiallari;
3) maishiy-xo’jalik materiallari. 
Qurilish va sanoat qurilish materiallari davrasiga qurilish keramikasi 
mahsulotlari va o’tga chidamli materiallar kiradi. Qurilish keramikasi devorbop, 
tomga va fasadga oid keramika, pol plitkasi, kanalizastiya uchun ishlatiladigan 
sopol quvurlar, kimyoviy chidamli keramika, filtrovchi kovak keramika, keramzit, 

---

186 
agloporit va sanitariya qurilish sopol buyumlaridan tashkil topgan. Ularga 
quyidagicha talqin berish mumkin: 
- qurilish keramikasi mahsulotlari - mayda va yirik donali keramika 
massalari asosida olingan va qurilishda ishlatishga mo’ljallangan g’isht va 
cherepista kabi materiallar; 
- devorbop keramika buyumi - oddiy tuproqdan yasalgan, yuqori haroratda 
ishlov berish yo’li bilan olingan va devor yasash uchun xizmat qiladigan mahsulot; 
- tombop keramika buyumi - tuproq asosida yasalgan va temir tunka 
o’rnini bosuvchi qurilish keramikasi mahsuloti; 
- drenaj uchun ishlatiladigan keramika buyumi - keramika massalari 
asosida yuqori harorat berish yo’li bilan olingan va metall quvirlarning o’rnini 
bosuvchi mahsulot; 
- tashqi yuza keramikasi - tashqi pardozlash uchun ishlatiladigan yuzali 
tosh, g’isht va koshinlar; 
- ichki pardozlash keramikasi - ichki pardozlash uchun ishlatiladigan 
koshinlar, izrazsti va boshqa buyumlar; 
- effektiv g’ovak keramika - keramzit, agloporit, graviy kabi g’ovak 
keramika materiallari; 
- sanitariya-texnika buyumi - keramika texnologiyasi asosida yasalgan 
vanna, rakovina, unitaz va boshqalar; 
- qurilishning qadimiy va oddiy materiali - tuproq asosida yasalgan va 950-
1000 °C li haroratda kuydirib olingan g’isht; 
- sun’iy qurilish keramikasi - Markaziy Osiyo va boshqa issiq iqlimli erlarda 
tuproq asosida yasalgan va kuydirish yo’li bilan olingan qurilish g’ishtisimon 
mahsulotlar. 
Texnikada qo’llanuvchi materiallar asosan texnika keramikasi gruppasiga 
mansub. Texnika keramikasi 6 tur mahsulotlarni o’z ichiga oladi: yuqori o’tga 
chidamli 
oksidlar 
keramikasi, 
elektroizolyastiyaga 
moyil 
silikatli 
va 
alyumosilikatli keramika, yuqori dielektrik o’tkazuvchanligiga ega bo’lgan 
keramika, magnit xossalariga ega bo’lgan keramika, baland haroratda eriydigan 
kislorodsiz birikmalar asosidagi keramika va kermatlar. 
Maishiy xo’jalik buyumlari asosan nafis keramika gruppasidan tashkil topgan. 
Nafis keramika buyumlari 2 turga - chinni va sopol buyumlariga bo’linadi. 
Keramika mahsulotlari tayyorlov usuli, ishlov berish xili, strukturasi, qattiq 
mayda zarrachalarining bir-biriga yopishib qolishi, sirlanganligi, yuzasining 
ko’rinishi, shakli va o’lchami, o’tga va kislotaga chidamliligi asosida ham qism, 
gruppa va turlarga bo’linadi. 
Tayyorlov usuliga ko’ra, masalan barcha o’tga chidamli buyumlar shliker 
yoki eritmadan quyilgan, plastik shakllangan, yarim quruq presslangan, plastik 
bo’lmagan kukunsimon massadan zichlashtirilgan, tog’ jinsi va quyma bloklardan 
arralangan buyumlarga ajraladi. Termik ishlov berish xiliga qarab esa ushbu 
mahsulotlar kuydirilmagan (monolit tosh), kuydirilgan (shamot g’ishti) va eritib 
qo’yilgan (quyma kvarst ) mahsulotlarga bo’linadi. 
Keramika mahsulotlari quyma badiiy bezaklangan, naqshlangan, silliqlangan, 
emal bo’yoqlar bilan badiiy bezaklangan buyumlardan tashkil topgan bo’lishi 
mumkin. 
Sindirib ko’rilgan yuzaning xarakteri (strukturasi) bo’yicha barcha buyumlar 
ikkiga - mayda tolali tuzilishga ega bo’lgan va yirik tolali tuzilishga ega bo’lgan 

---

187 
buyumlarga ajraladi. Keramika buyumlari shuningdek sirlangan va sirlanmagan 
bo’lishlari mumkin. Tashqi muhit ta’siridan saqlash va dekorativ tus berish uchun 
buyumlar (masalan, sopol va chinni, ichki va tashqi pardozlash plitkalari, yuzali 
g’isht va kanalizastiya quvurlari) sir bilan qoplanadi.