2 saat. Menedjment funktsiyaları

3.2 Menedjment funktsiyası klassifikatsiyası ha’m tu’sinigi
Menedjment protsessinin’ mazmunı onın’ funktsiyalarında ko’rinedi. Menedjment funktsiyası degende basqarıwg’a tiyisli mashqalalardı sheshiwge bag’darlang’an jumıslar jıyınag’ı tu’siniledi. Basqarıw organları ha’m orınlawshılar juwapkershilikli basqarıw funktsiyasın belgileydi. Bul wazıypalar funktsional bo’lim haqqındag’ı nızam ha’m ha’meldar basqarıwshılar ushın ko’rsetpelerde o’zinin’ sa’wleleniwin tabadı. Basqarıw protsesinin’ funktsional analizi ha’r bir funktsiya ushın jumıs ko’lemi tiykarın payda etedi, basqarıwshılar sanın belgileydi ha’m basqarıw sistemasın muwapıqlastıradı. Basqarıw organları tiykarg’ı ha’m anıq funktsiyalarg’a bo’linedi. Tiykarg’ı funktsiya o’ndiris protsesinde de ha’m o’ndirislik emes sferada da a’melge asadı.
Olar to’mendegiler:
a)marketing b) jobalastırıw v) sho’lkemlestiriw g) muwapıqlastırıw (sovmestimost ) d) xoshametlew e) esabat ha’m qadag’alaw
A) Marketing - bul insan mu’ta’jligi ha’m talapların ta’miyinlep, sonın’ na’tiyjesinde payda alıw maqsetinde bazar menen birge a’melge asatug’ın tovardın’ satılıwın ta’miyinlew, almastırıwdı tezletiwshi xızmet. Ma’selen tiykarg’ı tovardı qayta islew, bazardı analizlew, kommunikatsiyanın’ jolg’a qojilıwı, bo’listiriw, bahalardı belgilew, servis xızmetlerin rawajlandırıw.
B) Jobalastırıw - maqsettin’ a’melge asıwın jobalastırıw, ekonomikalıq sistemanı belgilew. Jobalastırıw barlıq xojalıq subiektleri strategiyasında sa’wlelenedi.
V) Sho’lkemlestiriw - bul texnikalıq, ekonomikalıq, sotsiallıq ha’m basqarıw sistemaların ta’rtipke keltiriw bolıp esaplanadı. Menedjmentti sho’lkemlestiriw, en’ aldın qolaylı sho’lkemlestiriw-du’zilmelerin qurıw, materiallıq, miynet finanslıq resurslardan na’tiyjeli paydalanıw, basqarıw sistemaları arasındag’ı qatnasıqlardı uyımlastırıw h.t.b.
G) Muwapıqlastırıw (sovmestimost )-texnikalıq, ekonomikalıq, sotsial ma’selelerdi birge sheshiwde barlıq basqarıw funktsiyalarının’ qatnasıwı. Bunnan o’z-ara baylanıs ornatıladı, a’meldegi norma-normativ hu’jjetlerden shetlense xabarlandıradı.
D) Xoshemetlew-bul insan faktorın ken’ demokratiya tiykarında aktivlestiriw, onın’ ma’pleri jolında g’amqorlıq etıwdı basqarıw;
E) Esabat ha’m qadag’alaw - bul basqarıwshı sistema jag’dayın qadag’alaw ha’m esapqa alıw, jumıstı bir pa’tte ta’miyinlewdi basqarıw.
Eger basqarılıwshı obiekt o’zine ta’n o’zgesheliklerge iye bolsa, basqarıw funktsiyaları ha’m iskerlik ko’rsetedi. Biraq ka’rxana mısalında to’mendegi funktsiyalardı ajıratıw mu’mkin:
a) Tiykarg’ı o’ndiristi basqarıw.
b) Ja’rdemshi o’ndiristi basqarıw.
v) O’nim sapasın basqarıw.
g) Miynet ha’m is haqını basqarıw.
Ha’r bir anıq funktsiya menedjment funktsiyasının’ quramlıq bo’limi bolıp, olar o’z gezeginde ja’ne bir neshshe bo’limlerge bo’linedi. Tiykarg’ı islep shıg’arıwdı basqarıw marketing, jobalastırıw, xoshametlew ha’m basqarıwdı o’z ishine aladı. Barlıq funktsiyalar o’z - ara baylanısta boladı.
Bazar ortalıg’ının’ tez o’zgeriwi ka’rxanag’a ha’mme waqıt qa’wip alıp kelip turadı. Xalıqtın’ da’ramatı, sawda islew qa’bileti, o’nim ha’m xızmetlerge bolg’an talap, demografiyalıq sharayat tez-tez o’zgerip turadı.
Ma’selen xalıqtın’ turmıs da’rejesinin’ o’siwi qımbat bahalı tovarlarg’a (predmeti roskoshi) bolg’an talabın arttıradı. Sonday tovarlar menen talaptı qanaatlandırg’an ka’rxana ko’p payda aladı. Bazar qatnasıqlarının’ o’zgeriwi islep shıg’arıw ha’m basqarıwdıda o’zgertiriwdi talap etedi. Menedjment funktsiyasın o’zgertiwge mu’ta’jlik tuwıladı. Sog’an qosımsha to’mendegiler qayta qurıladı: jobalastırıw, sho’lkemlestiriw, muwapıqlastırıw, xoshemetlew, esapqa alıw h.t.b.
Bazar qatnasıqlarına o’tiw, barlıq nızam, ko’rsetpeler nızamg’a tuwra kelmeytug’ın normativlik hu’jjetlerdi qayta ko’riwdi talap etedi. Basqarıw, lizing, finans ha’m kredit, baha belgilew ha’m jobalastırıwda jan’a nızamlar qabıl etiledı. To’mendegi ha’m joqarı sho’lkemler ortasında a’shka’ralıq ken’eyedi, basqarıw organları funktsiyası o’zgeredi.
Tiykarg’ı itibar islep shıg’arıw ha’m tutınıw ortasındag’ı za’ru’r qatnasıqlardı ornatıwg’a qaratıladı.
O’ndiris ha’m ta’miynat, miynet ha’m is haqı, jumısshı ornı ha’m miynet resursları, talap ha’m usınıs ortasındag’ı kelispewshilikler sheshiledi.
Basqarıw organlarının’ na’tiyjeli islewi sotsial-ekonomikalıq rawajlanıw ha’m og’an erisiw quralları muwapıqlastırıwdı ko’zde tutadı.
Solay etip menedjment funktsiyası hesh qashan so’nbeydi, ol ha’r dayım anıq milliy jag’daylardı esapqa alg’an jag’dayda ha’m insan ruwxındag’ı o’zgeris protsesslerine qarap jetilisip baradı.