2. Tijorat banklarining turlari. Ulgurji banklar, Chakana banklar va aralash banklar

3. Ulgurji banklar, Chakana banklar va aralash banklar.

Banklarga litsenziya berish O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida”, “O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risida”, “Aktsionerlik jamiyatlari va aktsiyadorlar huquqini himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar va boshqa qonunlari hamda bankka me’yoriy hujjatlarda belgilangan talablar asosida amalga oshiriladi.

Markaziy bank tijorat banklari faoliyatini nazorat kklish funktsiyasini amalga oshirishda tsuyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  bank faoliyatini olib borishga litsenziyalar berish
  
• 
  banklar xisobotlarini tekshirish ,joylarda tekshirishlar utkazish,
  
• 
  bank operatsiyalarini bajarishda normalarga rioya qilishni nazorat qilish.
  

Bank faoliyatini olib borishga litsenziya ( ruxsat) berish orqali markaziy bank tashkil qilinayotgan kredit institutining bank faoliyatini olib borish imkoniyatlarini aniklaydi. Banklar respublika hududida o’z faoliyatlarini Markaziy bank tomonidan beriladigan litsenziya asosida amalga oshiradilar.
Banklarga litsenziya berish O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida”, “O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risida”, “Aktsionerlik jamiyatlari va aktsiyadorlar huquqini himoya qilish to’g’risida”gi Qonunlar va boshqa qonunlari hamda bankka me’yoriy hujjatlarda belgilangan talablar asosida amalga oshiriladi.
Tijorat banklarini tashkil qilish 11 fevral 1999 yilda qabul qilingan “Banklarni ro’yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi to’g’risida”gi 630-sonli Nizom asosida olib boriladi.
Ushbu nizomda O’zbekiston Respublikasi hududida banklarni ro’yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi hamda shartlari belgilab qo’yilgan bo’lib, tijorat banklari ochiq yoki yopiq turdagi aktsionerlik jamiyatlari shaklida tashkil etilishi mumkin.
Ssuda kapitalisti o’z bo’sh kapitalini qarzga bersa, bankirlar asosan chetdan jalb qilingan mablag’larga tayanadi. Ssuda kapitalistining daromadi ssuda foizi bulsa, bankirning daromadi - bank foydasi xisoblanadi. Banklar korxona, tashkilot, davlat muassasalari, aholi bo’sh pullarini jalb qilish orqali katta xajmdagi kapitalni o’z kullarida jamlaydilar va daromad keltiruvchi kapital xarakatini boshkarib boradilar. Banklarning yiriklashuvi va ular faoliyatining takomillashuvi ularning maxsus korxonalar - kredit muassasalariga aylanishiga olib keladi.