2. Tizimning texnik iqtisodiy samaradorlik ko’rsatgichlari. Hayot faoliyati xavfsizligi

Reja:
1.Kirish
2.Tizimning texnik iqtisodiy samaradorlik ko’rsatgichlari.
3.Hayot faoliyati xavfsizligi.
4.Xulosa.

Kirish
Kalava ipi ishlab chiqarishda apparat yigirish sistemasidan foydalaniladi ekan.Ushbu Sistema 4 narsani o‘z ichiga oladi, bular: 1) Xom ashyoni titish, tozalash va aralashtirishga tayyorlash, 2)Aralashtirish, 3)Tarash, Piltalash 4) Yigirish.
Kalava ipi shlab chiqarish jarayonlarida xom ashyoni tejash va mahsulot sifatini yanada takomillashtirish keng avtomatlashgan tendintsiyasida aniq ifodalangan, nazorat qilish tizimi effektligi sanoatni barcha soxasini tashkil qilishga yordam beradi, ularni tartibga solish va texnologik jarayonlar boshqaruviga ularning kirish yo‘li butun mahsulotning qovushqoqligi bilan aniqlanadi. Ma’lum turga oid va xarakterga ega bir qancha ishlab chiqarishlarni nazorat qilishni tartibga solish va eruvchan suyuq mahsulotlar qovushqoqlini aniqlash talab qilinadigan texnologik jarayonini boshqarishni tahlil qilamiz.
Kalava iplaridagi paxtaning sifatini nazorat qilish uchun quyidagi usullar foydalanish mumkin ekan:
1. Rang: Paxtaning rangi, tiniq va tog'ri bo'lishi kerak. Agar paxtaning rangi o'zgarib ketgan bo'lsa yoki oqib ketayotgan bo'lsa, bu uning sifatida ko'rsatilishi mumkin.
2. Tana qalinligi: Yoqimli kalavalarda tana qalinligi 5-6 mm bo'ladi, agar paxta tana qalinligi kamroq bo'lsa, bu uni kam sifatida ko'rsatadi.
3. O'tkir tomchi: Yoqimli kalavalarda o'tkir tomchi kelajakka yo'nalgan va yaxshi qoplangan bo'ladi.
4. Tozalik: Kalavada tozalik yo'lga qo'yilganidan so'ng uni ko'rinishidan tushirish mumkin. Tozalikning kamligi paxtaning sog'lomligiga ta'sir etishi mumkin.
5. Narmalik: Paxta narmaligi uchun uzunlik va englik miqdori mos kelishi kerak. Agar narmalik kamroq bo'lsa, bu uni yomon sifatida ko'rsatadi.
6. Qulaylik: Paxtani arzon va qulay narxda topish mumkin, lekin shuningdek, bu kabi paxtalardan ishlab chiqarilgan mahsulotlar qulaylik va sifat bo'yicha farq qilishi mumkin.
7. Material: Kalava ipiga qanday turdagi paxta ishlatilganligini aniqlash mumkin. Aksariyatida, doimiy kalavalarda paxta uzoq va quvnoq bo'lishi kerak.
Axborot tizimlari: Kalava ipini ishlab chiqarishda, paxta sifatini nazorat qilish uchun, axborot tizimlari ham foydalaniladi. Bu tizimlar orqali, ishlab chiqarish jarayoni davomida muhim ma'lumotlar to'planadi va ulardan foydalaniladi.
Ishlab chiqarish jarayonini nazorat qilish tizimlari: Bu tizimlar orqali, ishlab chiqarish jarayonining barcha bosqichi va xolatlari nazorat qilinadi. Bu tizimlar orqali, paxta sifatini nazorat qilish mumkin va qo'shimcha korrektsiyalar amalga oshirilishi mumkin.

Sun'iy intellekt tizimlari: Sun'iy intellekt tizimlari orqali, ishlab chiqarish jarayonida muhim ma'lumotlar to'planadi va ularni tahlil qilish orqali, paxta sifatini nazorat qilish mumkin. Misol uchun, sun'iy intellekt tizimi orqali, paxta suyvi va mahsulotning tarkibidagi o'zaro aloqani tahlil qilish mumkin.

Shunday qilib, kalava ipini ishlab chiqarishda, paxta sifatini nazorat qilish uchun turli intellektual muhandislik tizimlari foydalaniladi.
Kalava iplaridagi paxta sifatini nazorat qilish uchun, quyidagi intellektual tizimlardan foydalanishingiz mumkin:
1. Boshqaruv tizimi: Kalava iplari mahsulotlarini boshqarish uchun ERP (Enterprise Resource Planning) tizimlaridan foydalanish mumkin. Bu tizimlar sizning ish jarayonlaringizni barcha qismlari bilan integratsiya qiladi va sizning o'z operatsiyalaringizni ko'rsatadi.
2. Ma'lumot analitikasi tizimi: Kalava iplari sifatini nazorat qilish uchun ma'lumot analitikasi tizimlari, masalan, SAP Lumira yoki IBM Cognos Analytics kabi, yordam berishi mumkin. Bu tizimlar sizning mahsulot sifati haqida ma'lumotlarni to'playdi va ulardan grafik yoki diagrammalar yaratadi.
3. Texnologik monitoring tizimi: Kalava iplarlarning sifatini nazorat qilishda texnologik monitoring tizimlari, masalan, PRTG Network Monitor yoki Nagios kabi, foydali bo'ladi. Bu tizimlar sizning kompyuter vositalaringiz va internet tarqatuvchi vositalaringizni monitoring qiladi va xato holatlarga tez nazorat qilishga imkon beradi.
4. Yorqinlik monitoringi: Kalava iplarlarning sifatini nazorat qilish uchun yorqinlik monitoring tizimlari ham foydali bo'ladi. Bu tizimlar sizning mahsulotlar va qurilmalar orasidagi yorqinlikni nazorat qiladi va xato holatlarga tez nazorat qilishga imkon beradi.
5. Yozuvli tanlov tizimi: Kalava iplarlarning sifatini nazorat qilishda yozuvli tanlov tizimlari, masalan, IBM SPSS Modeler yoki SAS kabi, foydali bo'ladi. Bu tizimlar sizning mahsulot sifati haqida ma'lumotlarni to'playdi va ulardan statistik analizlar o'tkazadi.

6. Internet-of-things (IoT) monitoring tizimi: Kalava iplarlarning sifatini nazorat qilishda IoT monitoring tizimlari ham foydali bo'ladi. Bu tizimlar sizning mahsulotlar va qurilmalar orasidagi IoT sensorlari orqali ma'lumot to'playdi va ulardan xabar beradi.

Kalava ipini ishlab chiqarish jarayonida sifat nazorati o'rnatilishi lozim. Sifat nazorati, kalava ipining toza, tanaqolga hamda yiriklikka ega bo'lishini ta'minlashga yordam beradi. Ushbu nazorat jarayoni kabi, kalava ipining sifatini ta'minlash uchun bir nechta muhim faktorlar mavjud:
Qulaylik: Kalava ipi, nayza va toza bo'lishi kerak, bu yuzdan uni tayyorlashda oyoq soxta bo'yalarini, qon boshlagan materiallarni va qulay qurilish usullarini ishlatish lozim.
Toza rang: Kalava ipi toza va eng yaxshi sifatdagi paxtaga asoslangan bo'lishi lozim, bu yuzdan uni toza rangi nazorat qilinadi. Ippi tayyorlashdan oldin, paxta quruq, shu bilan birga har qanday yirik qorong'i, toz va zararli tarkibiy elementlarini tozalash lozim.
Yiriklik: Kalava ipi katta yirikli, quyruqli va o'zaro paralellikda tashkil topgan bo'lishi kerak. Ushbu sifatni ta'minlash uchun, paxta tayyorlash jarayonida to'g'ri usullar ishlatilishi kerak.
O'tkirlik: Kalava ipi tayyorlanganidan so'ng ham toza va qulay bo'lishi kerak. Shu maqsadda, uni qopqoqni sonli o'tkirlik nazorati va uni ilgari suratga olish nazorati bilan tekshirish lozim.
Bu yuqorida keltirilgan sifat nazoratlari, kalava ipini sifatli va ishonchli ko'rsatkichlarga aylandirishda muhim ahamiyatga ega.
Shunday qilib, kalava iplarining sifatini nazorat qilish uchun bir necha intellektual tizimlardan foydalanishingiz mumkin. Barcha usullar o'ziga xos xususiyatlarga ega va ishingizning zarur talablari bilan mos kelishi kerak. Kalava iplaridagi paxtani sifatini intellektual tizimlar yordamida nazorat qilish uchun, quyidagi yo'llarni amalga oshirish mumkin:
1. Sensorni yoritish tizimlari: Bu tizimlar, kalava iplaridagi paxta sifatini o'qish uchun sensorlarni ishlatadi. Sensorni yoritish tizimlari, kalavaning har bir qismida joylashgan sensorlarning ma'lumotlarini to'playdi va bu ma'lumotlar barcha kalavaning sifatini baholashda foydalaniladi.
2. Ma'lumot samaradorligi: Kalava iplaridagi paxtani nazorat qilish uchun, ma'lumot samaradorligi muhimdir. Bu tizimlar, kalavaning har bir qismida joylashgan sensorlarning ma'lumotlarini to'playdi va bu ma'lumotlardan foydalanib, kalavaning sifatining kundalik yanada yaxshi bo'lishini ta'minlaydi.
3. Mexanik boshqaruvni avtomatlashtirish: Kalava iplaridagi paxta sifatini nazorat qilish uchun avtomatlashtirilgan mexanik boshqaruvning ishlatilishi mumkin. Bu tizimlar, kalavaning har bir qismida joylashgan mexanik elementlarni boshqaradi va bu mexanik elementlarning holatini o'qish uchun sensorlarni ishlatadi. Bunday tizimlar, kalavaning sifatini avtomatik ravishda baholashda yordam beradi.
4. Nutqiy tizimlar: Kalava iplaridagi paxtani nazorat qilish uchun nutqiy tizimlarning ishlatilishi mumkin. Bunday tizimlar, kalavaning ma'lumotlarini to'playdi va ularga qarab, kalavaning sifatining yaxshi bo'lishi uchun kerakli o'zgarishlarni amalga oshiradi.

5. Mashinalarning o'rganishi: Kalava iplaridagi paxtani nazorat qilish uchun mashinalarning o'rganishi ham mumkin. Bu mashinalar, kalavaning har bir qismida joylashgan sensorlarning ma'lumotlarini to'playdi va bu ma'lumotlardan foydalanib, kalavaning sifatining yangilanishini aniqlaydi.

Bu usullardan foydalanib, kalava iplaridagi paxtani intellektual tizimlar yordamida nazorat qilish mumkin.
Paxta sifatini tekshirish uchun bir nechta intellektual muhandislik tizimlari mavjud:
Spektroskopik tahlil: Spektroskopik tahlil usullari, paxta va kalava ipining tarkibiy elementlarini aniqlashda yordam beradi. Spektroskopi, birlashgan va katta molekulli tarkibiy materiallar tahlil qilishda keng tarqalgan bir usuldir. Uni ishlatib, paxtaning kimyoviy tuzilishi va tarkibiy elementlari tahlil qilinadi.
Mikroskop: Mikroskop, paxta tarkibidagi murakkab tuzilmalarni ko'rish uchun keng ishlatiladi. Paxta tarkibidagi yiriklik, o'tkirlik va tanaqolga bog'liq masalalar, mikroskop yordamida aniqlanishi mumkin.
Isitma va sovutish tizimi: Paxta tarkibidagi uning yirikligi va o'tkirligi, uni isitish va sovutish tizimlari yordamida tekshirish mumkin. Paxta uning yirikligi va o'tkirligi o'zgarishlari, uni isitish yoki sovutish jarayonida odatda hisobga olindilar.
Teplovizion: Teplovizion tizimi, ob'yektlarning issiq o'simliklari orqali chizilgan suratini ko'rsatadi. Uni ishlatib, paxta isitishini ko'rish mumkin. Bu yordam, paxta tarkibidagi yiriklik, o'tkirlik va isitishni aniqlashda yordam beradi.
Bu va boshqa intellektual muhandislik tizimlari, paxta sifatini aniqlashda keng ishlatiladi. Shu bilan birga, laboratoriyalarda va tajribali mahsulotlarni tayyorlash jarayonida, odatda sifat nazoratini amalga oshirish lozim.
Spektroskopik tahlil, paxta sifatini aniqlash uchun keng tarqalgan bir usuldur. Bu usulda, paxta va kalava ipining kimyoviy tuzilishi va tarkibiy elementlari, tarkibiy molekullari va ularning o'zaro aloqalarini aniqlash uchun elektromagnit spektri ko'rib chiqiladi. Elektromagnit spektr, nur o'simliklarining ko'rinishini va kimyoviy xossalarni tahlil qilishda ishlatiladi. Spektroskopi usullari, paxta va kalava ipining organik va anorganik tuzilishini, boshqa tarkibiy elementlarni, molekullarni va ularning o'zaro aloqalarini aniqlashda ishlatiladi.
Bir necha turi mavjud bo'lgan spektroskopi usullari, tarkibiy elementlarni aniqlash uchun yordam beradi. Masalan:

Infratuzilma spektroskopiyasi (IR): Bu usulda, paxta va kalava ipining kimyoviy tuzilishi va tarkibiy molekullari, infratuzilma spektri orqali tahlil qilinadi. Infratuzilma spektri, materiallarning molekullararo tarmoqlariga chegaralangan qizilcha oqimlar orqali ko'rib chiqiladi. Bu usul, paxtani organik molekullar va anorganik tuzilish elementlari yoki ularning tizimi bo'yicha aniqlashda yordam beradi.

Ultraviolet-tuzilma spektroskopiyasi (UV): Bu usulda, nur o'simliklarining foton energiyasi o'lchiladi. UV spektri, nur o'simliklarining elektron tizimlariga chegaralangan yorqin oqimlar orqali ko'rib chiqiladi. Bu usul, paxtani organik molekullar va anorganik tuzilish elementlari yoki ularning tizimi bo'yicha aniqlashda yordam beradi.
Atom spektroskopiyasi: Bu usulda, paxtani anorganik elementlar va ularning tarkibiy aloqalarini tahlil qilish uchun ishlatiladi. Atom spektroskopiyasi, elementlarning energiya darajalari orqali aniqlanadi. Ushbu usul, paxta tarkibidagi elementlarni aniqlashda yordam beradi.
Ramon spektroskopiyasi: Bu usulda, paxta tarkibidagi tuzilish elementlarini tahlil qilish uchun ishlatiladi. Ramon spektroskopiyasi, tarkibiy materiallarning yiriklik, o'tkirlik va o'zaro aloqalarini aniqlashda yordam beradi.
Paxtani sifatlarini turli xil usullarda tasniflash mumkin, ammo odatda quyidagi toifalar ko'pincha qabul qilingan:
Kimyoviy sifatlar: Paxtaning kimyoviy sifatlari, tarkibiy materialining tarkibiga bog'liq bo'lgan xossalardir. Masalan, paxtaning molekulyar tuzilishi, atomlar orasidagi aloqalar, atom va molekullar orasidagi kimyoviy reaktsiyalar kabi.
Mehanik sifatlar: Paxtaning mehanik sifatlari, uning materialini fizikaviy kuchlar va ishlar qaror qiladigan xossalardir. Masalan, paxtaning tog'ri, qattiq, elastik yoki plasitk bo'lishi, toshqa bo'lgan oqim kuchining ta'siri kabi.
Termik sifatlar: Paxtaning termik sifatlari, uning issi qabul qilish, saqlash va ko'paytirish kabi jarayonlarda bo'lgan xossalardir. Masalan, paxtaning issi ko'payish yoki issi saqlash uchun kerak bo'lgan energiyasi kabi.
Optik sifatlar: Paxtaning optik sifatlari, yorug'lik, ultraviolet va infratuzilishlarda turgan yorug'lik kabi ko'rsatkichlarni tahlil qilish uchun ishlatiladigan xossalardir.
Elektrik sifatlar: Paxtaning elektrik sifatlari, elektr o'qimining ta'siri, elektrik moslamalar, elektrik miqdori, elektrikning qonuniy holatiga oid xossalardir.
Bu toifalar o'zaro bog'liq bo'lishi mumkin va ba'zi hollarda boshqa toifalar ham mavjud bo'lishi mumkin, ammo ko'pincha paxtani sifatlari bu toifalar asosida tahlil qilinadi.
Kamera tizimi orqali paxtani sifatini nazorat qilish uchun, paxtani kuzatuvchi kamera va boshqa qurilmalardan foydalanilishi mumkin. Bu qurilmalar ko'pincha nafaqat paxtaning to'liq rasmiga, balki uni qanday qilib ishlovchi haydovchilarning ish xususiyatlariga ham nazar tashlashga imkon beradi. Quyidagi usullar kamera tizimi yordamida paxtani sifatini nazorat qilish uchun amalga oshiriladi:
Rangli fotospektrometriya: Bu usulda kamera va spektrometr bir qator bo'laklarga bo'linadi va paxtani rang va tarkibini aniqlovchi ko'rsatkichlarni olish uchun ishlatiladi. Bunday ko'rsatkichlar oqim kuchining ko'rsatilishi orqali paxtaning kimyoviy tarkibini aniqlashga yordam beradi.
Termal kuzatuv: Termal kuzatuvchi kamera paxtaning issi ta'sirini o'qib olinadi va uni yaxlitlik bilan nazorat qilishga yordam beradi. Bunday ko'rsatkichlar paxtaning issi ta'sirini aniqlovchi ko'rsatkichlarni olish uchun ishlatiladi.
3D laser tarqatish: Bu usulda 3D-laser skanerlar foydalaniladi, ular paxtaning yuzasi bo'ylab tarqatiladi va uning tuzilishi haqida ma'lumot olish uchun ishlatiladi.
Bular jumladan ba'zi usullar, kamera tizimi yordamida paxtani sifatini nazorat qilish uchun ishlatilishi mumkin. Ammo usul tanlash uchun qanday maqsadga muvofiq ishlab chiqilganligiga va qanday ma'lumotni olishni hohlaysizligiga qarab tanlash kerak.
Paxtani sifatlarini mikroskop yordamida kuzatishning ko'p usullari mavjud. Quyidagi usullar qo'llaniladi:
Ilova mikroskop tizimi: Ilova mikroskopi tizimi orqali paxta partikullarini, xilma-xillikni, ularning tashkil topgan tuzilishlari va boshqa sifatlarni kuzatish mumkin. Bu tizim orqali mikroskopik rasmning ko'rsatilishi orqali sifatlar va tuzilishlar haqida ma'lumot olish mumkin.

Elektron mikroskopi tizimi: Elektron mikroskopi tizimi paxta materiallarning jihatdan ko'p sifatlarini kuzatish uchun ishlatiladi. Bu tizim orqali nanodarlik darajasi va kichik ahamiyatli tuzilishlar kuzatiladi.

Konfokal mikroskop tizimi: Konfokal mikroskop tizimi orqali paxta materiallarning undagi tuzilishlar va ularning qanday ko'rinishi haqida ma'lumot olish mumkin. Bu tizim orqali tashkil topgan tasvirning sharqiy ko'rsatkichlarini ko'rish, ajralmashtirilishi va 3D modellashni amalga oshirish mumkin.
Atom kuchli mikroskop tizimi: Atom kuchli mikroskop tizimi orqali yirik atomlar va molekullarni ko'rish mumkin. Bu tizim orqali kichik ahamiyatli tuzilishlar va ularning kimyoviy tarkibi kuzatiladi.
Bular jumladan ba'zi usullar, paxta sifatlarini mikroskop yordamida kuzatish uchun ishlatilishi mumkin. Ammo usul tanlash uchun qanday maqsadga muvofiq ishlab chiqilganligiga va qanday ma'lumotni olishni hohlaysizligiga qarab tanlash kerak
Tayyorlav punktida paxtani qabul qilishda qabul qilinadigan maxsulotning sifatini nazorat qilish muhim o’rin tutadi. Uning aniqligiga nafaqat paxta zavodining daromadi, balki g’aramning to’g’ri jamlanishiga ham bo’g’liq bo’lib, paxtaning ishonchli saqlanishini ta’minlaydi. Namunalar tanlash paxta sifatini nazorat etishning dastlabki va eng mas’ul jarayoni hisoblanadi. Paxta tayyorlav punktida respublika standarti 643-95 “Paxta. Namunani tanlash usullari”bo’yicha olib boriladi. Shuningdek, namunani tanlashga paxtani tushirish joylariga xam ruxsat etiladi. Namuna tanlash uchun odatda, doimiy usti yopiq ayvon jihozlanib, unda paxta namligi va iflosliginin aniqlash uchun paxta namunalari solingan bankalarni quyosh nuri, chang va yog’ingarchilikdan saqlaydigan joyda tanlanadi. Paxtaning sifat ko’rsatkichlarini aniqlash uchun keltirilgan paxta to’dasining turli joylaridagi istalgan nuqtalaridan olingan namuna turkumi tuziladi.
To’da deganda bitta selektsion sanoat navidan olingan sifati bo’yicha bir xil bo’lgan bitta transport nakladnoyi bilan rasmiylashtirilgan paxta miqdori tushuniladi. Har bir keltirilgan to’da nuqtalaridan namunalarni tayyorlov punktining klassifikatori paxta topshiruvchi ishtirokida paxta tortilguncha qo’lda tanlab oladi. Nuqtalardan namuna tanlashga paxta topshirilgan joylarda ham ruxsat etiladi. Keltirilgan paxta to’dasining har ikki tonnasidan turli chuqurlikdagi kamida uch joydan har biri 100-150 g miqdorida namuna tanlab olinadi. Paxtaning iflosligi va namligi tayyorlov punkti laboratoriyasida har bir xo`jalik (bo`linma yoki brigada) bo`yicha o`rtacha kunlik namunalarga qarab jamlangan to`dalar doirasida aniqlanadi. O`rtacha kunlik namuna bir kunda keltirilgan paxtadan yig`ilgan namunalar to`plamidan iborat. U quyidagicha tuziladi.
Nuqtalardan olingan paxta namunalari namligi va iflosligini asboblar yordamida tekshirish uchun bitta kichik (bir kilogrammli) qopqog`I zich yopiladigan bankaga solinadi. Uning yorlig`ida topshiruvchi xo`jalikning nakladnoy nomeri, to`da nomeri, terim turlari, paxta navi ko`rsatiladi. Keyin kichik banklarga yig`ilgan nuqtalardan olingan paxta namunalari 6- 8 kg sig`adigan katta bankalarga joylanadi (kata bankaning taxminiy xajmi balandligi 0,7 m, diametri 0,4 m). Katta bankaga xo`jalik , bo`linma brigadalar, paxtaning selektsion va sanoat navi, terim turi va jamlanadigan to`da nomeri ko`rsatilgan yorliq yopishtiriladi. Yorliqdagi yozuv namunasi: 9-to`da.p Ibn Sino nomidagi jamoa xo`jaligi: <>; I nav; 2-sinf; 25/12. Katta bankalar laboratoriyada yoki bo`linma isitish asboblarida uzoq, maxsus joyda saqlanish kerak. Sig`imi kamida 3-4 kg bo`lgan o`rtacha kunlik namuna butun qabul qilish kuni mobaynida to`planadi va undan kuniga bir bor namligi hamda iflosligi bo`yicha laboratoriya tahlili o`tkaziladi. Tahlillar har bir xo`jalik, bo`linma, brigade bo`yicha jamlanadigan to`dalar, ya’ni terim turlari, selektsion va boshqa belgilar bo`yicha olib boriladi. Qabul qilingan paxtani iflosligi va namligi bo`yicha taxlil qilishdan oldin har bir katta bankadan kichigiga 400-500 g. dan namuna olinib, uni bir sutka davomida namlikni nazorat tekshiruvchi uchun saqlanadi. Namunani sutka davomida saqlash vaqti namunaning nazorat qilinadigan qismi kichik kichik banka (namlikni aniqlash uchun) va qop yoki bankaga (ifloslikni aniqlash uchun) joylangan paytdan hisoblanadi. Namlik va ifloslikning kunlik tahlillaridan keyingi namuna qoldig`ini sifat hamda iflosligini nazorat tekshiruvi uchun qoldiriladi va qog`oz qoplarda saqlanadi. Namunali kichik bankani imzolab, sana, xo`jalik, brigada, selektsion va sanoat navlari, jamlanadigan to`dalar ko`rsatilgan yorliq yopishtirib qo`yiladi. Bir sutkadan keyin nazorat namunalari tegishli to`dalarga qo`shiladi. Qabul qilingan paxtaning navi, namligi va ifloslanganligini aniqlash uchun namunalar tanlash va tahlillar 643-95, 592-92, 593-92, 644-95 (1, 2, 3, 4) raqamli respublika standartlari bo`yicha standart namunalarda tekshirilgan yoki <> ning metrologik xizmati attestatsiyasidan o`tkazilgan asboblarda olib boriladi. Namunalar tanlash, laborantlar ishi, laboratoriya asbobuskunalarini paxta zavodining TNB boshlig`i nazorat qiladi. Tayyorlov punktining laboratoriyasi quyidagi asboblarga ega bo`lishi kerak: O`z-7 m shkafi, USX-1 va VXS yoki VXS-M1 namlikni aniqlash asbobi, paxta ifloslanganligini aniqlash uchun LKM qurilmasi, LPS-4 tola navini aniqlash asbobi, PPV jin tola tozalagich, paxta uchun CXL-3 laboratoriya quritgichi, mayda qadoq toshli texnik tarozilar, mikroskop, mikroskopga P-2 nurni qutblantiruvchi moslama eksikator, namunalar olish uchun bankalar (katta va kichik), LPS-4 asbobida nazorat tekshiruvlarining ruxsat etiladigan farqlari paxta tolasi bo`yicha 2,5 foizdan oshmasligi kerak. Agar bu ajrimlar orasidagi farqlar ruxsat etiladigan miqdordan oshib ketsa, unda ikkita qo‘shimcha namuna LPS-4 da o’lchanadi va o’lchov natijalari bo’yicha o’rtacha qiymat hisoblanadi. Ikkita namuna tahlilining natijalari orasidagi farq, ifloslikni nazorat taxlilida ifloslanganlik 10% gacha bo’lganda- 0,6% (mut.)dan oshmasligi, 10 % dan yuqori bo’lgan esa 1,0%(mut.)dan oshmasligi kerak. Ikki namunani sinash natijalari orasidagi farqlar taxlillarida paxta namligi 10,0% bo’lganda 0,5%dan oshmasligi va namligi 10% dan ko’proq bo’lganda 5,0%(nisb.) dan oshmasligi lozim. Agar dastlabki va nazorat taxlillarining natijalari orasidagi farqlar yuqorida ko’rsatilgan chegaralardan chiqmasa, unda dastlabki to’g’ri hisoblanadi. Namunalar tanlash to’g’riligini tekshirish, klassifikatorlar va labaratoriya tomonidan qabul qilinadugan paxtaning navi, ifloslanishi hamda namligini aniqlash uchun har kunlik labaratoriya taxlillari belgilanadi. Shu maqsadda qabul qilishdan keying kun tayyorlav punktida jamlanayotgan har bir to’dadan klassifikator ishtirokida bir kunda qabul qilingan paxtadan birlashgan paxta namunalari tanlanadi. Unga paxtaning seleksion va sanoat navlari, terim turi, namuna olingan to’da yoki g’aram nomeri ko’rsatilgan yorliq tirkaladi. Shundan so’ng mazkur namunalar bo’yicha labaratoriyada paxtaning namligi, iflosligi va navi asboblar yordamida aniqlanadi. Taxlil natijalari klassifikator uchun majburiydir. Ular bo’yicha klassifikator paxtani to’g’ri qabul qilish va jamlashni ta’minlash yuzasidan choralar paxtani to’g’ri qabul qilish va jamlashni ta’minlash choralar ko’rishi shart. To’dani jamlash ma’lumotlari bo’yicha iflosligi va namligi ko’rsatgichlari, qabul qilishdagi ma’lumotlarga to’g’rikelishi kerak yoki yuqorida ko’rsatilgan ruxsat etiladigan chegaralarda og’ishlarga ega bo’lishi mumkin. Tayyorlsv punktida qabul qilingan paxtaning sifatini baholash maqsadida har bir jamlangan paxta to’g’risidagi respublika standarti “Paxta. Namuna tanlash usullari”(1) bo’yicha o’rta namuna tuziladi.