20-Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy tarbiya berish. Reja

23-Mavzu: Sensor tarbiya usuli

REJA:

1. M.Montessori materiallari bilan tanishish.

   
   

2. M.Montessori metodini o`rganish va tahlil qilish.

   
   

MONTESSORI (Montessori) Mariya (1870 yil 31 avgust, Chiaravalle, Ancona yaqinida, - 1952 yil 6 may, Noordvijk anan Zi, Gollandiya), italiyalik o'qituvchi, shifokor. 1894 yilda Rim universitetini bitirgan. Italiyada birinchi ayol tibbiyot fanlari doktori (1896). Ayollar uchun oliy maktab gigiena professori (1896-1906). 1900-1907 yillarda. Rim universitetida pedagogik antropologiya kursida o'qigan (1904-1908 yillarda professor).
Amaliy faoliyatini bolalar psixiatrik klinikasida (1895-1898) boshlagan, u erda J. Itard va E. Seguin g'oyalari ta'siri ostida aqli zaif bolalarda hissiy organlarni rivojlantirish usulini yaratgan. 1899-1901 yillarda. U jismoniy va aqliy nogiron bolalar uchun maxsus maktab o'qituvchilarini o'qitadigan ortofreniya maktabida ishladi. Usulning muvaffaqiyati (Montessori o'quvchilari, boshqa bolalar bilan teng ravishda, boshlang'ich maktab kursi uchun imtihonlardan o'tishgan), uni maktabgacha yoshdagi oddiy bolalarga qo'llashga imkon berdi. Uning tizimini tatbiq etish uchun Montessori 3-6 yoshli bolalar uchun maktabgacha tarbiya muassasalarini - "bolalar uylari" ni tashkil etdi (birinchisi 1907 yilda San-Lorentsoning Rim ko'chalarida joylashgan.) Montessori "Ilmiy pedagogika metodikasi ..." ("Il metodo della pedagogiascientifica applyato all'educazione infantile nelle case dei bambini", 1909; rus tilidagi tarjimasi 1920) va keyingi asarlarida bolalarni o'qitish tajribasini umumlashtirdi. Italiyada fashistik rejim o'rnatilgandan keyin u hijrat qildi. Buyuk Britaniya, Frantsiya, AQSh, Ispaniya, Hindiston va boshqa mamlakatlarda u o'z tizimini faol targ'ib qildi, maktablar tashkil etdi, bolalarni tarbiyalash muammolari bo'yicha ma'ruzalar, xalqaro kongresslar tashkil qildi. Ta'limni "tinchlik uchun kurashda qurol" deb bilgan holda urushga bir necha bor qarshi chiqqan. Ikkinchi Jahon urushidan keyin u Italiyaga qaytib keldi. Umrining so'nggi yillarida Gamburgdagi YuNESKO pedagogika institutini boshqargan.
Montessori tizimi bepul ota-onalar g'oyalariga asoslanadi. Maktabdagi eskirgan o'quv uslublarini va Frebelian bolalar bog'chalarining kamchiliklarini tanqid qilgan Montessori, bolaga nisbatan zo'ravonlikka yo'l qo'yib bo'lmaydi, degan g'oyani qo'llab-quvvatladi, o'quvchilarning shaxsiy xususiyatlariga hurmat ko'rsatishni talab qildi. Montessori bolalikning alohida dunyosi borligini va bolaning rivojlanishi maxsus qonunlarga bo'ysunishini ta'kidladi. "Bolaning o'z-o'zidan rivojlanishi" nazariyasiga asoslanib, Montessori o'qituvchining faol tarbiyaviy rolidan voz kechishga keldi: kattalar, bolalarga o'zlarining munosabatlarini yuklaydi, ularning tabiiy rivojlanishiga xalaqit beradi. Bolaning ehtiyojlarini qondiradigan, uning ehtiyojlarini aniqlashga yordam beradigan va o'z-o'zini tarbiyalashga hissa qo'shadigan sharoitlarni yaratishda tarbiya vazifasini ko'rdi.
Ta'lim va ta'limni ilmiy asosga qo'yish uchun Montessori pedagogikada eksperimental fanlarning asosiy printsiplaridan foydalangan. Montessori maktabgacha (boshlang'ich maktab) bolalarning aqliy hayotini o'rganish uchun laboratoriya deb hisoblagan, unda o'qituvchi kuzatuvchi-eksperimentar bo'lib, u o'quv vaziyatini, didaktik materialni sinchkovlik bilan rejalashtiradi va erishilgan natijalarni iloji boricha aniq baholaydi. Montessorining so'zlariga ko'ra, o'qituvchining bilvosita rahbarligi autodidaktizm asosida amalga oshiriladi: bolalar biron bir faoliyatni erkin tanlaydilar, ammo buni o'qituvchisi xohlagan tarzda bajaradilar - standart didaktik materialni yaratishda ham taqdim etilgan doirada (kublarni, turli shakl va uyalar bilan ramkalar joylashtiring. bu uyalarni to'ldirish va boshqalar). Didaktik materialning qurilmasi bolaga o'z xatolarini mustaqil ravishda aniqlashga imkon beradi. Xatolarni tuzatish konsentratsiyani, e'tiborni, kuzatishni, sabr-toqatni talab qiladi, irodani mashq qiladi, bolaning intizomi va mas'uliyatini tarbiyalashga hissa qo'shadi. Sinfdagi asosiy narsa - bu "faoliyat" mashqlari, bilim olish vazifasi o'tgan narsa.
Montessori sensatsion ta'lim maktabgacha va boshlang'ich maktab yoshidagi ta'limning asosi bo'lib, u atrof-muhit va didaktik materiallar yordamida darslarni tashkil etish orqali amalga oshirildi. Tuyg'ularni o'rgatish uchun Montessori chalg'ituvchi ta'sirlarni bartaraf etishni, bitta a'zoni mashq qilish paytida esa - qolgan qismini "o'chirishni" tavsiya qiladi (masalan, bolalarda nozik teginish tuyg'usini rivojlantirish uchun, ularni ko'r-ko'rona yopish). Montessori o'qitish samaradorligini bolalarning atrof-muhitning ba'zi bir ta'siriga sezgirligini oshiradigan maxsus sezgir davrlarini ajratish bilan bog'liq (masalan, nutqni o'rganish, shaxslararo munosabatlarni o'zlashtirish va boshqalar).
Montessori tizimiga ko'ra, ta'lim va tarbiyaning asosiy shakli - bu bolalar uchun mustaqil individual darslar yoki maxsus ishlab chiqilgan Montessori individual darslari bo'lib, ularning asoslari ixchamlik, soddaligi va ob'ektivligi (ya'ni, bolaning o'qish mavzusiga maksimal darajada konsentratsiyasi). Birgalikda musiqa va gimnastika mashg'ulotlari, shuningdek xizmat ko'rsatish (idishlarni yuvish, tozalash va hk) mashg'ulotlari o'tkazildi.
Montessorining ahamiyati - bu bolalar uchun moslashtirilgan uskunadan foydalangan holda, maktabgacha ta'lim muassasalariga amaliyotga tizimli antropometrik o'lchovlarni kiritish. Montessori bolalar bog'chasining bino va xonalarini jihozlash, ularni bolalar uchun maxsus mebel jihozlari bilan ta'minlash sohasida islohotlarni amalga oshirdi. Montessori maktablarining arxitekturasi ham pedagogik vazifalarga bo'ysunadi: individual (guruh) darslari xonalari ular uchun umumiy ayvon atrofida joylashgan bo'lib, u erda bolalar tabiat bilan tanishadilar (o'simliklar, kichik uy hayvonlari). Davlat maktabgacha ta'limini tashkil etish muammolari bilan shug'ullanar ekan, Montessori xayriya o'zi hech qanday natija bermasligini, maktabgacha bolalar muassasalarida bolalar bilan tizimli, tizimli ish olib borish kerakligini ta'kidladi.
Maktabgacha pedagogika masalalari (o'qitishning umumiy pedagogik talablari, kundalik tartib, ovqatlanish, jismoniy tarbiya, qo'l mehnati, sezgi, aqliy tarbiya, nutqni rivojlantirish, o'qish, yozish, hisoblash va arifmetik operatsiyalarni o'qitish), Montessori boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar tomonidan individual o'rganish usulini ishlab chiqdi. ona tili, geometriya, arifmetika, geografiya, musiqa, biologiya, tarix va boshqa fanlarning grammatikasi. U, shuningdek, yosh bolalarni (3 yoshgacha) tarbiyalash masalalari bilan ham shug'ullangan. Montessori tizimi ko'plab mamlakatlarda mashhurlikka erishdi; uning didaktik materiali va o'qitish usullari bolalarni o'qitish va tarbiyalashning yanada mukammal tizimini yaratishga asos bo'ldi.
Biz tajriba ishlarini olib boirish jarayonida ertak asosida
bolalardagi aqliy fazilatlarni o’stirishga e'tibor qaratdik.Bunda
tarbiyachi bolalarni o’z hohishlariga ko’ra ertakni tinglashga qo’yib
beradiG` Bu bilan Montessori uslubidan foydalanayotganimizda hech
qanday ertak aytib berilmaydi degan fikrdan yiroqmiz. Bolalarga
oddiy bolalar yoki hayvonlar hayotidan real voqyealar aytib
beriladi va bolalar ularni istagan ertakni eshitganlari kabi qiziqish
bilan tinglaydilar. Montessori metodikasi boshqa ususllardan farq
qilidi. Ya'ni hamma bolalarni bir joyga to’plab, stullarga o’tqazib
ertak tinglashga majbur qilinmaydi. Hoxlovchilar ertak tinglaydi,
qolganlari o’zlari qiziqqan narsalar bilan shug’ullanishlari
mumkin.Tarbiyachi hohishiga ko’ra emas balki bolalar istagiga
ko’ra hikoya qilinadi. Bolalarga rasmli albomlar tavsiya qilinadi va
ular shu asosda ertak to’qishlari, hatto o’zlari eshitgan ertaklarni
qayta-qayta hikoya qilib berishlarini so’rashlari mumkin. Shunda
ularda “Ertaklardagi voqyealar haqiatmi?”, “Bo’g’irsoq haqida aytib
bering, u tulkidan qochib ketsin” , “bo’ri quyonni yesa
og’riydimi” kabi savollar bilan murojaat qilishlariga hojat qolmaydi. 
Shuningdek mehnat orqali bolalarda aqliy fazilatlarni
tarbiyalashda Montessori metodikasidan foydalandik. 
Bolalarni qiziqishlariga ko’ra mehnatga taqsimladik.
Montessori bolalarni nimaga qiziqishlarini loydan nars yasashlarini
aytish orqali bilib olish ma'qullroqdir Keyinchalik bolalarnig mehnat
va qobiliyatlariga qarab mehnatga yo’naltiramiz.
Nutq o’stirish mashg’ulotlarida aqliy fazilatlarni akllantirishda
ularni lug’at boyligini aqliy so’zlar bilan yanada boyitishga e'tibor
qaratdik.Buning uchun bolalarni ikki guruhga ajratib ularga “Sehrli
so’zlar” aytish talabini qo’ydik.Bu orqali bolalarda so’z boyligi
oshadi va ijobiy aqliy sifatlar shakllanadi.