21-Mavzu: Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni. Reja: Tabiiy sharoiti va resurslari. Demografik salohiyati, mehnat resurslari

Xorazm viloyati. Viloyat 1938 yil 15 yanvarda tashkil topgan, u 
10 qishloq tumanlaridan iborat: Bog‘ot, Gurlan, Urganch, Xiva Xonqa, Shovot, 
Yapgiariq. Yangibozor, Ko‘shko‘pir va Xazorasp. Xorazm viloyatida – 59 ta 
shahar joylar, 3 ta shahar va 56 ta shaharcha va 1 ta qishloq fuqarolari yig‘inlari 
mavjud. 
Xorazm viloyatining maydoni 6,05 ming km.kv va bu jixatdan u 
respublikada Andijon va Sirdaryo viloyatlaridan kattaroq xolos. Viloyat aholisi, 
1.01.2019 yil ma’lumotlariga ko‘ra, 1835,7 ming kishi yashaydi. Ma’muriy 
markazi-Urganch shahri. 
Xorazm viloyati hududi jixatidan uncha katta bo‘lmasada, uning iqtisodiy 
salohiyati ancha yuqori. Jumladan, bu yerda yaratilgan yalpi ichki maxsulot va 
sanoat mahsulotinipg hajmi Qoraqalpog‘iston Respublikasiga qaraganda 1,6 
marta ko‘p, qishloq xo‘jaligi mahsulotining miqdori esa 2,4 marta ortiq. 
Geografik o‘rni va tabiiy boyliklari. Viloyat Amudaryoning quyi qismida, 
O‘zbekiston Respublikasinipg shimoli-g‘arbida joylashgan, viloyat shimol-
shimoli-g‘arbda Qoraqalpog‘iston Respublikasi bilan, janubi-sharqda Buxoro 
viloyati bilan, janubi-g‘arbda Turkmaniston davlati bilan chegaradosh. 
Viloyat hududining asosiy qismi Amudaryoning chap sohilida joylashgan. 
Amudaryo boy tarix va. madaniyatga ega bo‘lgan Xorazm taqdirida katta rol 
o‘ynagan. Viloyatni tabiatini, aholisini faoliyatini, ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishni xususiyatlarini belgilab bergan. Xorazmning tarixiy rivojlanishi 
ham shu daryo faoliyati bilan chambarchas bog‘liq, bu bog‘liqlik uzoq ming 
yilliklarga borib yetadi. 
Xorazm hududini Chorjuy-Toshhovuz-Boynaq temiryo‘li kesib o‘tadi. Bu 
uning rivojlanishiga, Turkmaniston, Qozog‘iston, Rossiya va boshqa davlatlar 
bilan aloqa qilishida ancha qulayliklar tug‘diradi.
Viloyat yer usti tuzilishi murakkab emas, uning hududi Turon pasttekisligiga 
kiradi. Yer sathining nisbatan balandligi daryodan uzoqlashgan sari janubga 

---

tomon biroz ko‘tarilib boradi. Bunday geomorfologik holat va u bilan bog‘liq, yer 
osti suvlarining joylanishi aholi manzilgohlari va xo‘jalik tarmoqlarini hududiy 
tashkil qilishga o‘zini ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi. 
Xorazm hududining tuzilishi ayni vaqtda uning qazilma resurslariga boy 
emasligidan ham darak beradi. Viloyatda mineral xomashyo va yokilg‘i 
resurslarining o‘ta tanqisligi og‘ir sanoat tarmoqlarini rivojlantirishni 
qiyinlashtiradi. 
Iqlimi kontinental, namgarchilik kam. Shu sababli qadimdan bu hududda 
deqqonchilikning rivojlanishi asosan suv, sug‘orish inshootlari bilan bog‘liq 
bo‘lgan. Hatto hozirgi kunda ham iqlimning quruq kelishi, Amudaryoda suvning 
kamayishi bu yerda sug‘orma dehqonchilikni keng rivojlantirishga biroz moyillik 
qiladi. 
Xorazm 
viloyatining 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishi 
ko‘p jihatdan 
agroiqlimiy resurslarga, suv zahiralari, Orol bo‘yi ekologik muammolarini hal 
qilishga hamda qo‘shni hududlar bilan iqtisodiy integratsiya qilishiga bog‘liq.