21-tema. Modal, tańlaq hám eliklewish sózler. Joba

Tapsırma. Tańlaqlardı tawıp, olardıń ózine tán ózgesheligin, quramına qaray dúzilisin, irkilis belgilerin hám gáptegi wazıypasın túsindiriń.

1. Birewler bul qatardan ótip baratırǵanda vagonnıń áyneginen qolları menen basın uslap: -Qudayım-aw, bul jerde adamlar qalay jasaydı eken?! Átiraptıń bári tek sırdanday dala menen túyeler!-dep tańlanadı. 2. Olar bir waqıtları Sarıózektegi az sanlı adamlardıń qollarına bel alıp joldı úrgin qardan tazalaǵanın qıyalına da keltirmeydi, túsinbeydi de. Aytsań: «Qalayınsha solay bolıwı múmkin? -Apırmay-á?!» dep hayran qalıp, isenbeydi. 3. ... Edige hayran bolıp: «wáy, náletiy, haywan-ay,»-dedi ishinen. 4. YApırmay, onıń sonshama bıjıq, sonshama kógala mıljıń bolǵanın qáyterseń. 5. Átteń-átteń, sóziniń pátiwası joq tá. 6. Átteń, sózi basqa, isi -basqa. 7. «Usınday qıyallar qaydan keledi eken? Túp-á saǵan! Aqmaq bolǵanım ba, aqırında!» 8. Áttegen-áy, qáytesrseń, biz jerdegi jay-jaǵdaydı oǵada jaqsı bilemiz. 9. «Ah, qartayıp qalıpsań-aw, qostarım-ay» - dep ishinen ayanısh sezimin bildirip otırǵan edige buǵan ózi ayıplıday pikirde boldı. 10. Onıń balaları ne! óyp-bey! eń aldı menen áwele solarǵa «at» jiberiw kerek edi, onısız qalay boladı? Ákesi dúnyadan ótip atır ... 11. Ah, qaytıp oralmaytuǵın kúnler-ay! wáy, baxıtsız-áy! 12. Ha-a, endi bildim, sen jaǵada balıq izlep júr ekenseń ǵoy. Bárekella, bárekella! Biraq, teńiz degen teginlikte ólgen balıqtı ayaqtıń astına shıǵarıp taslay bermeydi (SH.A.).

Qadaǵalaw ushın sorawlar

1. 
   Tańlaqlar degenimiz ne?
   
2. 
   Tańlaqlar mánisine qaray neshege bólinedi?
   
3. 
   Tańlaqlar gápte qanday xızmet atqaradı?
   

Ádebiyatlar

1. 
   Баскаков Н.А Каракалпакский язык. II, ч. I, Фонетика и морфология. М., 1952.
   
2. 
   Da’wletov A., Da’wletov M., Qudaybergenov M. Ha’zirgi qaraqalpaq a’debiy tili. Morfologiya. No’kis, 2010.
   
3. 
   Da’wletov A. Til bilimi tiykarlari’. No’kis, 2013.
   
4. 
   Rahmatullaev Sh. Hozirgi adabiy ózbek tili. Toshkent. «Universitet», 2006
   
5. 
   Ҳәзирги қарақалпақ әдебий тилиниң грамматикасы. Сөз жасалыў ҳәм морфология. Нөкис, 1994.