210 Xristian dini filosofiyası

210 Xristian dini filosofiyası

Bu’gingi ku’nde xristian dini du’nyada siyiniwshilar jag’inan 1-orinda turadi yag’niy ha’zirde du’nyanin’ 220 dan aslam ma’mleketine tarag’an bolip, 2 mlrd shamasinda xaliq siyinadi.

Xristianliq bizin` eramizdin` I a`sirinde Palestinada payda boldi. Onin` payda boliwi 2000 jil aldin Palestinadag`i Vifleem awilinda, usta Iosif ha’m onin` hayali Mariyadan du’nyag`a kelgen balasi Iisus (Isa) ati menen baylanisli. Ha`zirgi jil sanaw usi sa`neden baslanadi. An`izlarda aytiliwinsha Iisus du’nyag`a kelmesten aldin Palestina xalqina (Israil perzentlerine) olardin` ba`rshe gu’nalarinan azat etiw ushin ha’m o`z janin qurban etip basqalardin` gu’nasin juwatug`in, quday ta`repinen jiberilgen ka`ramatli qutqariwshi, onin` wa`kili messiya du’nyag`a tez arada keletug`inlig`i болжан2ан edi. Solay etip du’nyag`a belgilengen kunde Iisus keledi. Onin` tuwiliwi menen sol waqtag`i Izraildin` zalim ha`kimi Irod bul awilda tuwilg`an barliq balalardi o`ltiredi, biraq Iisusti ata-anasi Egipetke alip qashiwg`a u’lgeredi. Ko`p jillar ol o`zi haqqinda hesh mag`liwmat bermeydi, biraq 30 jasqa jetkende qudaydin` perzenti ha’m usinin` menen birge Iisus Xristos ati menen o`zinin` payg`ambarliq jumisin baslaydi. Ol ma`mleket boylap sayaxat etip ko`plegen karamatlar ko`rsetken o`lilerdi tiriltken, soqirlardi, mayiplardi emlegen h.t.b. Iisus 3 jil dawaminda o`z jumisin alip baradi. Onin` xaliq arasinda abirayinan qoriqqan Ierusalim qalasinin` ruwxaniyleri oni sudg`a beredi ha’m Rim prokurori Pontiy Pilat oni o`lim jazasina buyiradi. Oni Golgofa tawinda ulken atanaq ag`ashqa tiriley shegelep qiynap o`ltiredi. O`limnin` u’shinshi ku’ni ol tirilip, azg`ana waqit o`zinin’ sha`kirtleri arasinda boladi. Son’ olardin’ ko`z aldinda aspang`a uship ketedi. Xristianliqtin` tiykarin salg`an adamnin` du’nyadag`i turmisinin` qisqasha mazmuni usidan ibarat. Xristianliqtin` ha’m basqa dinlerge uqsap insan ja`miyeti rawajlaniwinin` belgili basqishinda, ja`miyetlik turmis salasinda juz bergen o`zgerislerdin` diniy qarslar salasinda sawleleniwi sipatinda payda boladi. Tariyx soni da`lilleydi. Rim quldarliq imperiyasi idiray baslag`an feodal qatnaslar qa`liplesip atirg`an bir waqitta xristianliqtin` da`slepki bo`rtikleri payda bolg`an. Eramizdin` I-III a`sirlerinde Rim ja`miyetinde taralg`an uliwma krizis usig`an ta`n oy pikirlerdi keltirip shig`arg`an. Bunin` na`tiyjesinde xristian dini ha’m onin` karamatli ku’shleri ta`repinen adamlardi zulimnan azat etiw haqqindag`i “qutqariwshi” ideyalari payda boldi. Bunin` na`tiyjesinde u’mitsiz bolip jasap atirg`an millionlap qullar xristian dinin qutqariwshi ideyalarin ta`n aladi. Usi ma`niste xristian dini da`slep qullardin` dini sipatinda payda bolg`an dep aytsaq boladi. Frantsuz tariyxshisi Sharl` Eimen usinday degen edi: «Spartak jen`iliske ushirag`ani arqali Iisus jen`is qildi». Waqittin` o`tiwi menen bul din hu’kmran toparlar dinine ha’m aylandi.