219 ish haqi darajasini oshirish

210) Ishchilaming ish haqini tabaqalashtirish eng awalo davlat tarif tizimi yordamida amalga oshiriladi. Tarif tizimi - tarmoqlar va mamlakat mintaqasi bo‘yicha, ular ichida esa ishlab chiqarish turlari, turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga qarab ishchi va xizmatchilarning ish haqi darajasini tartibga solib turuvchi me’yorlar majmui.
211) Ishbay-progressiv haq toiash tizimida ishchining belgilab qo‘yilgan me’yor doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan tarif bo‘yicha ish haqi beriladi, me’yordan yuqorisiga esa oshirilgan haq (tarif) bo‘yicha pul to‘lanadi.
212) To‘g‘ri ishbay haq toiash tizimida ishlab chiqarish me’yori qay darajada bajarilishidan qat’iy nazar, ish haqi yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif bo‘yicha toianadi.
213) Ishbay ish haqi ishchining ishlab chiqargan mahsulot miqdori va sifati yoki bajargan ishining hajmiga qarab to‘lanadigan ish haqidir.
214) Vaqtbay ish haqi xodimning malakasi, mehnatining sifati va ishlagan vaqtiga qarab to'lanadigan ish haqidir.
215) __
216) Nominal ish haqi - bu ma’lum vaqt davomida olingan pul summasi yoki pul shaklidagi ish haqi.
217) Real ish haqi - bu nominal ish haqi summasining qanchalik tovarlar va xizmatlar miqdorini sotib olishga yetadigan quwatidir.
218) Kasaba uyushmalari jamoa shartnomalari tuzishda monopol holatga ega boigan tadbirkorlarga qarshilik ко‘rsatish yo‘li bilan ham ish haqi stavkasini oshirishga erishishi mumkin
219) ish haqi darajasini oshirish
220) yerga egalik qilish, tasarruf etish va undan foydalanish bilan bogiiq boigan munosabatlar agrar munosabatlar deyiladi
221) Yerning hosil berish qobiliyatiga tuproq unumdorligi deyiladi
222) Agrosanoat integratsiyasi - qishloq xo‘jaligi bilan sanoat, ayniqsa, unga xizmat qiluvchi va mahsulotni iste’molchiga yetkazib beruvchi tutash tarmoqlar o‘rtasida ishlab chiqarish aloqalarining rivojlanishi hamda ularning uzviy birikish jarayonidir.
223) Agrosanoat birlashmalari bir turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi va unga bog‘liq ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi bir necha xo‘jalik hamda korxonalarning birlashmasidir.
224) Differensial renta I - yerlaming tabiiy unumdorligi farqlar natijasida vujudga keladigan qo‘shimcha sof daromad.
225) Differensial renta II - yerlaming iqtisodiy unumdorligini oshirish natijasida vujudga keladigan qo‘shimcha sof daromad.
226) Yerga egalik jismoniy va huquqiy shaxslarning ma’lum yer uchastkasiga tarixan tarkib topgan asoslardagi yoki qonun hujjatlarida belgilangan tartibdagi egalik huquqini tan olishini bildiradi
227) ____
228) Agrosanoat majmuasi (ASM) - bu qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish, uni saqlash, qayta ishlash va iste’molchilarga yetkazib berish bilan shug‘ullanuvchi iqtisodiyot tarmoqlari birikmasidir
229)_
230) Renta nazariyasi dastlab, fiziokratlar maktabining asoschilari F.Kene va A.Tyurgolaming ilmiy asarlarida ko‘rib chiqilgan.
231) ____
232)
233) Differensial renta - yer uchastkalarining unumdorligidagi va joylashgan joyidagi farqlar natijasida vujudga keladigan qo‘shimcha sof daromad.
234) Monopol renta - alohida tabiiy sharoitga ega bo‘lgan, noyob qishloq xo'jalik mahsulotlari yetishtiriladigan yerlardan olinadigan renta.
235) Yerdan foydalanish huquqi - bu o‘rnatilgan urf-odatlar yoki qonuniy tartibda undan foydalanishni bildiradi.
236) Yerga egalik jismoniy va huquqiy shaxslarning ma’lum yer uchastkasiga tarixan tarkib topgan asoslardagi yoki qonun hujjatlarida belgilangan tartibdagi egalik huquqini tan olishini bildiradi
237) yerga boigan mulkchilik monopoliyasi ijaraga beriladigan barcha yer uchastkalarining sifatidan qat’iy nazar, yer egalariga absolyut renta deb atalgan rentani olishga imkon beradi.
238) Differensial renta II - yerlaming iqtisodiy unumdorligini oshirish natijasida vujudga keladigan qo‘shimcha sof daromad.
239) yerni harakatga keltirib, undan unumli foydalanadigan, uning iqtisodiy unumdorligini oshiradigan omil - ishchi kuchidir
240) yerning boshqa ishlab chiqarish vositalaridan farqi shundaki, undan foydalanish jarayonida u yeyilmaydi, eskirmaydi.Aksincha, agar undan to‘g‘ri foydalanilsa, uning unumdorligi oshib boradi.
241) Differensial renta I yerning tabiiy unumdorligi bilan bog‘liq boigan, sanoat markazlariga, bozorlarga va aloqa yoilariga yaqin joylashgan serunum yer uchastkalarida vujudga keladi
242) Agrar munosabatlar - yerga egalik qilish, tasarruf etish, undan foydalanish va ishlab chiqarish natijalarini o‘zlashtirish jarayonida vujudga keladigan munosabatlardir.
243) Xufyona iqtisodiyot - YalMni ishlab chiqarish, taqsimlash va undan foydalanishning rasmiy iqtisodiyotdan yashirin qismi.
244)
245) Yalpi ichki mahsulot (YalM)ni hisoblashda milliy hisoblar tizimidan foydalaniladi.
246) Yalpi milliy mahsulot (YaMM) - milliy iqtisodiyotda bir yil davomida vujudga keltirilgan va bevosita iste’molchilarga borib tushadigan pirovard mahsulot va xizmatlaming bozor narxlardagi summasi.
247) Yalpi milliy mahsulot, milliy daromad, real ish haqi va shu kabi ko‘rsatkichlar dinamikasi qiyosiy narxlarda hisoblanadi
248) Makroiqtisodiyot - bu mamlakat miqyosida moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy sohalarini bir butun qilib birlashtirgan milliy va jahon xo‘jaligi darajasidagi iqtisodiyotdir
249)
250) Mamlakatning iqtisodiy o‘sish sur’atini tavsiflaydigan mazkur ko‘rsatkichlar (real YalM va aholi jon boshiga real YalMning o‘sishi)
251) Milliy daromadni barcha tupdagi daromadlami (amortizatsiya ajratmasi va biznesga egri soliqlardan tashqari) qo‘shib chiqish yo‘li bilan ham aniqlash mumkin. 《Yalpi milliy mahsulot, milliy daromad, real ish haqi va shu kabi ko‘rsatkichlar dinamikasi qiyosiy narxlarda hisoblanadi》
252) Milliy mahsulot - mamlakat iqtisodiyotida yaratilgan mahsulot va xizmatlar umumiy hajmidir.
253) Nominal YalM - joriy narxlarda hisoblangan YalM.
254)
255)
256) Qiyosiy narxlarda ma’lum yil (bazis yil) asos qilib olinib, ishlab chiqarishning natijalari shu narxda hisoblanadi va boshqa yillar bilan taqqoslanadi
257)
258) Real YalM - narxlarning o‘zgarishini hisobga olib, o‘zgarmas yoki qiyosiy narxlarda hisoblangan YalM.
259) YalMdan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilingan asosiy kapital qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof milliy mahsulot (SMM) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi: YA IM — A m o rtiz a ts iy a y i l l i k s u m m a s i = S M M