22-amaliy ish mavzu: kombinatsiyalangan shovqindan muhofaza qilish inshootlarini rejalashtirish

22-AMALIY ISH
MAVZU: KOMBINATSIYALANGAN SHOVQINDAN MUHOFAZA QILISH INSHOOTLARINI REJALASHTIRISH
Ishdan maqsad: Kombinatsiyalangan shovqindan muhofaza qilish inshootlarini rejalashtirishni o'rganish.
Nazariy qism.
Shovqindan himoyalovchi inshootlar, atrof-muhitni transport shovqinlardan himoya qilish vositasi bo‘lib, ular yo‘lning elementi hisoblanadi, avtomobil yo‘lining ko‘rinishini shakllantiradi va texnik va estetik nuqtai nazardan belgilanadi.
Shovqindan himoya qilish elementlarini loyihalashda yo‘lning tashqi uyg‘unligi umumiy talablariga muvofiq yo‘l tutish kerak. Arxitektura va landshaft dizaynining asosiy tamoyillaridan biri - haydovchilar tomonidan xavfsiz harakat rejimini tanlash uchun haydovchilarning vizual yo‘nalishi, shovqin to‘siqlari va ekranlar haydovchilarga uzoq masofani, shu jumladan, ko‘rinishdan tashqarida, yo‘l va yo‘l sharoitida o‘zgarishlarni oldindan ko‘rinishini ta’minlaydigan vizual mo‘ljal nuqtalaridan biri bo‘lishi kerak.
Yo‘l harakati yo‘lining ko‘rish bir tekisligini ta’minlamaydigan shovqindan himoyalovchi inshootlarni qurish, kun davomida yo‘lning yoritilishining yomonlashtirishi mumkin bo‘lgan, qoplamada to‘saddan soyalar paydo bo‘lishi, atrof-muhitning bir xilligi tufayli charchoqni oshiradi va baxtsiz hodisalar ortishiga olib kelishi mumkin.
Shovqinlarni kamaytirishni ta’minlash uchun shovqindan himoyalovchi inshootlar sun’iy ko‘rinishda bo‘lmasligi kerak, mavjud joylarga begona bo‘lmasligi, avtomobil yo‘llarining tekis elementlarida ular bilan mos keladigan inshoot paydo bo‘ladi, lekin vertikal tekislikda joylashgan bo‘lib, bunday konstruksiyalarni chiroyli joylarda ishlatish tabiiy emas.Ekranning tekis yuzasida vertikal chiziqlarni chizish uning aniq balandligining o‘sishiga olib keladi. Ekranning tashqi ko‘rinishini monotonligini oshiradigan vertikal chiziqlar bo‘ylama yo‘nalishdagi choklar borligi yoki oraliq ustunlar, shuningdek bo‘yoq bilan sun’iy ajratish natijasida yuzaga keladi (9.1-rasm).
Ko‘pchilik shovqindan himoya qilish inshootlarining kamchiliklari shovqindan himoya qiliuvchi tekis ekranlarning gorizontal chiziqlari bo‘lib, ular yig‘ma konstruktiv panellari orasidagi choklar ko‘rinishida, yoki balandlik bo‘yicha tekislikning ajralish qismida bo‘ladi. Ko‘ndalang kesimdagi o‘zgaruvchan panellarning nisbati va asosiy ekran o‘lchamlarini mumkin bo‘lgan joylarda «oltin kesim» qoidasiga ko‘ra tanlanishi tavsiya etiladi (22.1-rasm).
Birlashtiriladigan ekranlar holatida odatda shaffof materiallardan tayyorlangan yuqori qismning maydoni umumiy ekran yuzasining 20-30 foizidan ko‘p bo‘lmasligi kerak(22.2-rasm).

22.1-rasm. Paneldagi dizayn xususiyatlariga va ekranning bo‘linishiga qarab shovqindan himoya qilish ekranlarining turli xil variantlari.



22.2-rasm. Birlashtirilgan ekranning yuza maydonlarining nisbati

Shovqindan himoyalovchi inshootlar ko‘p hollarda haydovchiga toliqtiruvchi ta’sir o‘tkazadi, chunki u tez-tez ko‘rish maydonini cheklaydi. Ushbu turdagi inshootlarni yo‘llarning uzoq tekisliklarida monoton tashqi ko‘rinishi bu ta’sirni yanada kuchaytiradi. Shovqindan himoyalovchi inshootlar turli tizimlarini almashtirish yoki elementlarning turli ranglarini o‘zgartirish, bu ahvolni qisman bartaraf etadi.
Tuproq uyumlariga binoning yon tarafidan ham, yo‘l tomonida ham daraxtlar ekish ekran balandligini vizual ravishda kamaytirish mumkin, bu esa baland devor sifatida qabul qilinmaydi (22.3-rasm).

Himoyalangan maydon tomonidagi gruntli uyum

Yo‘l tomonidagi gruntli uyum

22.3–rasm. Birlashtiriladigan inshoot «tuproq uyumi-ekran»

Ekranning balandligini vizual qisqartirish bo‘ylama elementlarni qo‘shish orqali amalga oshiriladi. Uzun shovqindan himoyalovchi ekrandagi gorizontal chiziqlar uni vizual pastroq ko‘rsatadi(22.4-rasm). Ekran yuzasiga monotonlikni va konstruksiyaning haddan tashqari uzunligini buzishda pilasterlar yoki hajmli qovurg‘alarni taqsimlanishi orqali ajratish mumkin (22.4, 22.5-rasm).

22.4-rasm. bo‘ylama elementlarning qo‘shilishi sababli ekran balandligidagi vizual kamayishi.

22.5-rasm Ekranning yuqori to‘lqinli qismi uning balandligini kamaytiradi

Monotoniklik ekranning yuqori qismidagi to‘lqinsimon konturni ekranga qo‘yish orqali ham buziladi (22.4-rasm).
Qurilish tomonida, qovurg‘ali ekran konstruksiyasi ko‘kalamzorlashtirish bilan birgalikda yoki ekran konstruksiyasiga shaffof elementlarni kiritilishi orqali monotonlik buziladi.
Yo‘l bo‘ylab harakatlanayotgan haydovchilar uchun ekranning shakli va o‘lchamlarini aniqlaydigan uning yuqori qismidagi chiziqdir. Shunday qilib, ekranning ustki qismini silliq uzluksiz yirik radiusli chiziq shaklida kesishgan joylar uchun moslash mumkin, bu yerda tekis chiziq g‘ayri tabiiyga o‘xshab ko‘rinadi va e’tiborni tortadi. Binolar hududida joylashgan yo‘llar uchun yuqoridagi chiziqning sinib ketgan liniyasiga ustunlik berish tavsiya etiladi, bu esa turli qatlamli qatlamlarni rivojlantirishning qat’iy yo‘nalishlarini ta’kidlaydi. Turli xil balandliklardagi ekranlar panelini shu maqsadda ishlatilishi mumkin (22.6-rasm).



22.6-rasm. Ekranning yuqori qismlari va himoyalangan binolar.
a - ekranning yuqori qismidagi to‘g‘ri chiziq; b- ekranning yuqori qismida pog‘onali chiziq; c, d, d - ekranning yuqorisidagi silliq chiziq.



22.7-rasm. Boylama nishablikli yo‘l uchastkasiga bir hil balandlikdagi panellardan shovqindan himoyalovchi ekranlarni joylashtirish.


Shovqindan himoyalovchi ekranlarni joylashtirishda avtomobil yo‘llarining bo‘ylama nishabligi muhim bo‘lib, yuqoridagi chiziq yo‘l poyining chetiga parallel ravishda amalga oshirilishi shart emas, shuning uchun ekranni bir xil balandlikdagi panellardan tashkil qilish ma’qul (22.7-rasm).
Egri chiziqli, qatnov qismiga parallel bo‘lmagan, zigzag va zinasimon rejadagi shovqinlardan himoya qilish ekranlari ko‘kalamzorlashtirish bilan birgalikda yo‘l chetidagi vaziyatni idrok etishda monotonlikni kamaytiradi, atrofdagi landshaftni jonlantiradi va uni yanada jozibador qiladi (22.8-rasm). Atrofdagi landshaftdagi nomutanosiblik shovqindan himoyalovchi ekranlar chizig‘ini keskin burilishiga o‘xshaydi. Ekranlarni boshdan oxirigacha loyihaviy mo‘ljallangan balandlikda silliq o‘tish bilan boshlash va tugatish tavsiya etiladi. Yo‘l harakati xavfsizligi nuqtai nazaridan, yon shamolning shiddatli esishidan ko‘ndalang kuchning o‘sishi tufayli va estetik nuqtai nazardan dastlabki (yakuniy) qismning silliq yoki pog‘onali konturi hisobiy balandligi ekranning boshida darhol tanlanadi (22.9-rasm). ekranni xarakterli chizig‘ini davom ettirish uchun ko‘priklarni, devorlarni saqlash va boshqalar kabi mavjud inshootlarda ekranning oxirini maskalash tavsiya etiladi. Sun’iy inshoot bilan boshlang‘ich (yakuniy) qismning birlashishi tabiiyga o‘xshaydi. Ekranning oxirini uzilib qolishini oldini olish uchun, tuproq uyulmalarini o‘tish elementlari sifatida foydalanish mumkin yoki uning balandligini asta-sekin kamaytirish orqali ekranning oxirini tabiiy balandliklarga bog‘lash mumkin.

22.8-rasm. Rejada shovqinlardan himoyalash ekranlarini monotonligini kamayishini nuqtai nazaridan tavsiya etilgan ko‘rinishlar.


Topshiriq. Kombinatsiyalangan shovqindan muhofaza qilish inshootlarini rejalashtirish va loyihasini qilish.