22. Qidiruv algoritmlarida indekslash nima?

38. Keshlash deb nimaga aytiladi.
Tez-tez murojaat qilinadigan(foydalaniladigan) ma'lumotlarni asosiy xotirada saqlash usuliga keshlash deyiladi(caching).
Keshlangan ma'lumotlar va keshlash nima?
Kompyuter, afsuski, odamlardan olgan buyruqlarini darhol bajarolmaydi. Ushbu jarayonni tezlashtirish uchun bir qator vazifalar qo'llaniladi va keshlash ular orasida yuqori o'rinni egallaydi.
Kesh nima?
Bu ma'lumotga tezkor kirishni ta'minlaydigan oraliq bufer nomi, ehtimolligi eng katta ehtimollik bilan so'raladi. Barcha ma'lumotlar unda mavjud. Muhim afzallik keshdan barcha kerakli ma'lumotlarni olish asl ma’lumotlar omboriga qaraganda ancha tezroq bo'lishi mumkin. Ammo sezilarli darajada kamchilik mavjud. Keshlangan ma'lumotlar brauzerlar, qattiq disklar, protsessorlar, veb-serverlar, WINS va DNS tomonidan ishlatiladi. Tuzilishi yozuvlariga asoslangan. Ularning har biri ma'lum bir element yoki ma'lumotlar bloki bilan bog'liq bo'lib, bu asosiy xotirada mavjud bo'lgan narsalarning nusxasi. Yozuvlarda identifikator (yorliq) mavjud bo'lib, u moslikni aniqlash uchun ishlatiladi. Keling, biroz boshqacha nuqtai nazardan qaraylik: Samsung telefonida yoki boshqa ishlab chiqaruvchida keshlangan ma'lumotlar nima? Ular kompyuterda yaratilganlardan farq qiladimi? Asosiy nuqtai nazardan - yo'q, farq faqat hajmda.
Keshlash (yoki kesh). Bu ma'lumotlar saqlanadigan oraliq buferning bir turi. Keshlash tufayli sayt sahifasi har bir foydalanuvchi uchun qayta yaratilmaydi. Keshlash sizga eng qisqa vaqt ichida katta miqdordagi ma'lumotlar bilan va cheklangan resurslar (server va foydalanuvchi) bilan ishlashga imkon beradi.
Ma'lumotlar bilan ishlash mijoz tomonidan ham, serverda ham amalga oshirilishi mumkinligini tushunish kerak. Bundan tashqari, server tomonidan ma'lumotlarni qayta ishlash markazlashtirilgan va bir qator shubhasiz afzalliklarga ega (ayniqsa, qo'llab-quvvatlash xizmati uchun)
39. Axborot qidiruv tizimi arxitekturasiga ta'sir ko'rsatuvchi apparat ta’minoti xususiyatlari ko’rsating.
Axborot qidiruv tizimi arxitekturasiga ta'sir ko'rsatuvchi apparat ta’minoti xususiyatlarining ro'yxati quyida keltirilgan.
• Asosiy xotiradagi ma'lumotlarga kirish diskdagi ma'lumotlarga kirishga qaraganda ancha tezroq. Xotirada yozilgan axborotga kirish uchun bir nechta protsessor sikllari kifoya qiladi (ehtimol 5x10^-9s), lekin axborotni sahifadan yuklash ancha sekin (taxminan 2x10^-8 s). Shuning uchun xotirada imkon qadar ko'proq ma'lumot, ayniqsa tez-tez murojaat qilinadigan(foydalaniladigan) ma'lumotlarni saqlash maqsadga muvofiq.
• Diskdagi ma'lumotlarni o'qishda va diskga ma'lumotlarni yozishda ma’lum vaqt mavjud, bu vaqt ichida diskning kallakchasi ma'lumotlar saqlanadigan xotira maydoniga o'tadi. Bu vaqt joylashuvni aniqlash vaqti deb nomlanadi(seek time). Odatiy disklar uchun bu taxminan 5 ms. Disk kallakchasining joylashuvi vaqtida hech qanday ma'lumotlar uzatilmaydi. Shu sababli, birgalikda o'qiladigan ma'lumotlar blokini uzatish tezligini eng yuqori darajada oshirish uchun diskning qo'shni(yonma-yon) maydonlarida saqlash kerak. Masalan, 4.1.-jadvalda keltirilgan kattaliklarni hisobga olgan holda, agar ma'lumotlar bitta yaxlit blokda saqlansa, diskdan 10 Mb ma'lumotni xotiraga yuklash 0,2 soniya ichida bajarilishi mumkin. Shu bilan birga, agar bu ma'lumotlar bir-biriga bog'liq bo'lmagan yuzta bo'laklarga bo’linib ketgan bo'lsa, ularni yuklash uchun 0,2+100x(5x10^-3) ms = 0,7 s kerak bo'ladi, chunki disk kallakchasining joylashishi yuz marta amalga oshiriladi.
• Operatsion tizimlar odatda ma'lumotlarni butun bloklab o'qiydi va yozadi. Shu shaklda, diskdan bir baytni o'qish butun blokni o'qish bilan bir xil vaqtni talab qilishi mumkin. Blok o'lchamlari odatda 8, 16, 32 va 64 Kbayt.
• Diskdan xotira qurilmasiga ma'lumotlarni uzatishni protsessor emas, balki tizim shinasi amalga oshiradi. Bu shuni anglatadiki, diskda kiritish-chiqarish ishlari paytida protsessor ma'lumotlarni qayta ishlashi mumkin. Siqilgan ma'lumotlarni diskda saqlasak, ushbu faktdan ma’lumotlarni uzatishni tezlashtirish uchun foydalanishimiz mumkin. Agar ma'lumotlar samarali algoritm yordamida arxivdan ochilgan bo'lsa, siqilgan ma'lumotlarni o'qish va arxivdan ochish uchun ketadigan umumiy vaqt odatda siqilmagan ma'lumotlarni o'qishga ketadgan vaqtidan kam bo'ladi.
• Axborot-qidiruv tizimlarida ishlatiladigan serverlarning operativ xotirasi odatda bir necha gigabayt, ba'zan esa o'nlab gigabaytni tashkil qiladi. Diskdagi mavjud bo'sh joy miqdori odatda bir necha barobar kattaroqdir.