234 Huquqiy tarbiyaning psixologik ko‘rinishi

236 
Oʻquvchi yoshlarga huquqiy bilim berishning asosiy maqsadi, ularda huquqiy 
tushunchalarni shakllantirish va shu asosda huquqiy tarbiyaga erishishdan iboratdir. 
Huquqiy bilim olish jarayonida oʻquvchilar Konstitutsiyamizda belgilab qoʻyilgan 
oʻz huquq va erkinliklarini bilish, ulardan foydalanish va hayotga tatbiq etishga 
erishishi lozim. 
Yoshlarning huquqiy madaniyatini oshirish nafaqat taʼlim muassasalari, balki 
oiladan boshlanadi. Ijtimoiy fanlar tizimida huquq fani alohida oʻrin tutadi. Huquqiy 
bilimlar hayotda, har xil aniq vaziyatlarda toʻgʻri yoʻnalish olish, ruxsat etilgan va 
taqiqlangan narsalar oʻrtasidagi chegarani topa bilish, oʻz huquq va manfaatlarini 
himoya etishning qonuniy yoʻllari va vositalarini tanlashga oʻrgatadi. Huquqiy 
bilimlar siyosiy saviyani kengaytiradi, eʼtiqodlar shakllanishiga, hayotdagi huquqiy 
xodisalarni toʻgʻri tushunish, huquqiy talablarga ongli ravishda rioya etish, barcha 
fuqarolarning huquq normalari (qoidalari)ga amal qilish uchun faol kurashishga 
koʻmaklashadi. 
U yoki bu fanni oʻqitishning asosiy shakli dars mashgʻulotini oʻtish 
hisoblanadi. Oʻtilayotgan dars mashgʻuloti zamonaviy talablarni bajarishga 
qaratilgan boʻlishi lozim. Ilmiy asosda tashkil etilgan dars mashgʻulotlari shunisi 
bilan xarakterliki, ular oʻquvchilarning shu fanga boʻlgan qiziqishini yanada 
ortishiga sabab boʻladi. Har qanday vaziyatda oqilona, toʻgʻri xulosa chiqarishga 
imkon beradigan bilim, malaka, koʻnikmalar olishga imkoniyat yaratadi. 
Huquqiy tarbiya – oʻquvchida ijobiy fazilat (toʻgʻrilik, prinsipiallik, jamiyat 
manfaatlarining buzilishiga toqatsizlik, faollik, masʼuliyatlilik, puxtalik, oʻzaro 
hurmat, har qanday qiyinchiliklarni bartaraf qila olish, yomonlikka qarshi tura bilish, 
yordamga muhtoj kishilarga yordam qoʻlini choʻza bilish qobiliyatlari va shu 
kabi)lar shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. 
Hozirda Prezidentimizning “Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni 
yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish toʻgʻrisida”gi Farmoniga asosan 
“Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi” tasdiqlandi. Unga 
muvofiq, quyidagi masalalar belgilab berildi: 
– jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni, eng avvalo, taʼlim-
tarbiyaning tizimli hamda uzviy ravishda olib borilishiga alohida eʼtibor qaratish, 
aholining barcha qatlamlariga huquqiy ong va huquqiy madaniyatni singdirish, 
shaxsiy va jamiyat manfaatlari oʻrtasidagi muvozanatni saqlash gʻoyalarini targʻib 
qilish; 
– yosh avlod ongiga huquq va burch, halollik va poklik, odob-axloq 
tushunchalarini chuqur singdirib borish, asosiy Qomusimizning muhim jihatlarini 
bolaligidan boshlab oʻrgatish; 
– aholi oʻrtasida huquqiy madaniyatni shakllantirish boʻyicha huquqiy-
maʼrifiy tadbirlarni xalqimiz tarixi, dini, milliy qadriyatlarimizni oʻrgatish bilan 

---

237 
uygʻun holda tashkil etish, shuningdek, har bir fuqaroda davlat ramzlari bilan 
faxrlanish tuygʻulari bilan shakllantirish orqali mamlakatga daxldorlik, 
vatanparvarlik hissini koʻchaytirish; 
– davlat xizmatchilarining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirib 
borish, ularda korrupsiya va boshqa huquqbuzarliklarga nisbatan murosasiz 
munosabatni shakllantirish; 
– taʼlim va tarbiya tizimi, maʼnaviyat va maʼrifat bilan bogʻliq barcha 
muassasalar oʻz faoliyatlarini sof axloqiy, yuksak maʼnaviy qadriyatlarni qaror 
toptirish va omma ongiga singdirish, eng muhimi fuqarolarning jamiyat hayotining 
barcha sohalari, xususan, huquqiy masalalar doirasida ham faolligini yana-da 
oshirish. 
Yoshlarimiz Konstitutsiyaga shunchaki ramz, rasmiyatchilik mahsuli sifatida 
qaramasdan, uni oʻz hayotiy manfaatlari muhrlangan qalqon sifatida ardoqlashi 
lozim. Oʻzini hurmat qilgan har bir fuqaro Konstitutsiya va u asosida qabul 
qilingan qonun va qonunosti aktlarini bilishi, anglashi, hayotda toʻgʻri tatbiq qilishi 
kerak. Chunki bu hujjat mazmun-mohiyatini biladigan inson uchun u noyob 
huquqiy qurol vazifasini oʻtaydi. Undan har bir shaxs oʻz huquq va erkinliklariga 
tajovuz qilinganida foydalana bilishi, koʻplab oʻzboshimchaliklarning oldini 
olishda uni mohirona qoʻllay olishi mumkin. Konstitutsiyani bilmaslik esa, 
huquqiy ojizlik belgisidir. Bu holatni konstitutsiyaviy kafolatlarga jiddiy xavf, deb 
baholash lozim. Insoniyat taraqqiyotining tarixiy yoʻli ana shundan dalolat beradi. 
Demak, Konstitutsiyamiz har bir fuqaro uchun hayotiy dasturilamal, huquqiy 
tarbiya hamda iftixor manbai, huquqiy qurol, ishonchli qalqon boʻlib xizmat qilishi 
zarur. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.Munavvarov A.K Pedagogika.T.:, “O‘qituvchi”, 1996 
1. 
Akbarov A., Turdiev A. O‘zbekiston Respublikasining «Aholini ish 
bilan ta’minlash to‘g‘risida»gi qonuniga sharhlar. – T., 2000 yil. 45 –b. 
2. 
O.Karimova. “Huquq ta’limini o’qitish metodikasi” T.: “O’zbekiston” 
2011 yil, 23-b. 
3. 
Islomov Z.M. Huquq tushunchasi, mohiyati, ijtimoiy vazifasi. –T.: 
TDYUI, 2004. –138 b. 
4.Tursunov I.Nishonaliyev Umumiy pedagogika kursi: Darslik, T.:, 
“O‘qituvchi” 1997.