29-mavzu: Transport tarmoq texnologiyalari

Telefon tarmog‘i rivojlanishining asosiy bosqichlari.

• 
  Texnologik jihatlar. Keyingi yillarda abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladigan texnologiyalar sezilarli darajada o‘zgarayotganligi shubhasiz namoyon bo‘lmoqda. Abonent kirish tarmoqlarini modernizatsiyalashning texnologik jihatlarini ikkita nuqtayi nazardan qarash maqsadga muvofiqdir. Birinchidan, «kanallar kommutatsiyasi» usuliga yoki umuman olganda, axborotni taqsimlash invariant usullariga yo‘naltirilgan yangi texnologiyalarni tahlil qilish kerak. Ikkinchidan, qo‘llanilishini NGN konsepsiyasi aniqlaydigan texnologiyalarga e’tibor qaratish zarurdir.
  

Pastdagi rasmda abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladigan texnologiyalarning klassifikatsiyasi keltirilgan. Elektr aloqaning uchta elementi – kommutatsiya, signallarni uzatish va tarqalish muhiti uskunalari ko‘rilgan. Rasmning chap qismida XX asr oxirlarida asosiy bo‘lgan, rasmning o‘ng qismida XXI asr boshlarida qo‘llanayotgan texnologiyalar keltirilgan. Kommutatsiya tizimlari uchun asosiy texnologik o‘zgarishlar axborotlarni taqsimlash paketlar usullariga tegishlidir. Avvallari paketlar kommutatsiyasi deyilganda XEAIning X.25 tavsiyalarida aniqlangan axborotlarni almashinish tushunilar edi. Hozirda «paketlar kommutatsiyasi» termini IP va ATM texnologiyalarida, shuningdek, kadrlarni retranslatsiyalash uchun – Frame Relay (FR) texnologiyalarida ishlatiladi. Raqamli uzatish tizimlariga qo‘shimcha sifatida, AKTni rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan yangi uskunalarni alohida ko‘rsatish lozim.

Abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladigan texnologiyalarning klassifikatsiyasi.

PON (Passive Optical Network – passiv optik tarmoq)
PON – passiv optik tarmoqlar asosidagi yechimdan foydalanilganda FTTH tarmog‘ini qurish uchun optik passiv splitterlar va tarmoqlagichlardan foydalaniladi, ularning bo‘linish koeffitsiyenti 1:2 dan 1:128 gacha bo‘ladi. PON optik tarmog‘ida aloqa provayderi tomonida OLT (Optical Line Terminal) qo‘llaniladi, shuningdek, abonent qurilmasi sifatida ONT (Optical Network Terminal) dan foydalaniladi.
PON optik tarmog‘ida aloqa provayderi tomonida OLT (Optical Line Terminal) qo‘llaniladi, shuningdek, abonent qurilmasi sifatida ONT (Optical Network Terminal) dan foydalaniladi. ONT kommutatsiyalash va muvofiqlashtirishni o‘ziga jamlagan murakkab qurilma hisoblanadi. Keng polosali ulanishni taqdim etish va xizmatlarni ta’minlashdan tashqari, ONT qurilmasi quyidagi qo‘shimcha funksiyalarni ta’minlaydi: • PON ga kirishni boshqarish protokoli; • paketli rejimdagi lazerlar (burst-modelasers); • yuqori darajadagi signal quvvati; • shifrlash; • yuqori samaradorlik.

xDSL
XDSL (1 Mbit/s), WiFi (50 Mbit/s), WiMax (50–75 Mbit/s), HFS (o‘tkazuvchan qobiliyati cheklangan) texnologiyalardagi kamchilikni OTAL yotqizish bilan erishish mumkin. Demak, tarmoq yangi takliflar bilan ishlash qobiliyatini yaratish va uzatish tezligini oshirish uchun OTAL yotqizish kerak ekan. Bu yechim eski kabellarni yangilash va yangi kirish tarmoqlarini qurish uchun qulaydir.

xDSL texnologiyasidan foydalangan holda aloqani tashkil qilishning strukturali sxemasi.
x.DSL (Digital Subscriber Line – raqamli abonent liniyasi) – mis simkabellar hayotini cho‘zib, raqamli abonent liniyasini hosil qilib, o‘tkazish yo‘lagini kengaytiruvchi va keng polosali kirishni tashkil qiluvchi texnologiyalar yig‘indisidir.


xDSL texnologiyalarining turlari.

xDSL texnologiyasidan foydalangan holda aloqani tashkil qilishning strukturali sxemasi.

3G/4G

3G inglizcha: third generation — uchunchi avlod degan maʼnoni anglatadi. Mobil aloqa texnologiyasi. [1] 2G va 3G texnologiyalari orasida ovozli aloqa sifatida farq yo‘q. Biroq, uchinchi avlod tarmoqlarining kengaytirilishi natijasida uyali aloqa operatorlari avval mavjud bo‘lmagan qator xizmatlar, jumladan videoqo‘ng‘iroq va mobil TV xizmatlarini taqdim etish imkoniga ega bo‘ldi. Axborot uzatish tezligi — 384 kbit/sek.Dunyoda eng keng tarqalgan ikki standartlarga ega: UMTS (yoki W-CDMA) bir xil texnologiya asoslangan va CDMA2000 (IMT-MC), — CDMA (Code Division Multiple Access — kodi boʻlimi bir necha erkin foydalanish kanallari). Bu standart CDMA450 foydalanish ham mumkin.
Dunyoda eng keng tarqalgan va ulanish imkoniyati mavjud aloqa standartlari ro'yxatida birinchi o'rinda GSM standarti turadi.Ushbu standart o'z ichiga quyigadi to'rt chastotalar diapazonini oladi: 900/1800MHz va 850/1900 MHz.
17-Mavzu:Simli aloqa tizimlarning qiyosiy tahlilini amalga oshirish.
Simli aloqa — axborotlarni elektr signallari vositasida sim orkali uzatish va qabul qilish. Uzoq (shaharlararo) va mahalliy (shahar ichidagi) turlarga boʻlinadi. Axborotlar tovush orqali uzatilishi va eshitib qabul kdiinishi (telefon aloqa), shartli belgi yoki harf va raqamlar tarzida yozib olib, eshittiruvchi apparatlar yordamida uzatilishi hamda qabul qilinishi (telegraf aloqa), qoʻzgʻalmas tasvirlar — fotosuratlar, chizmalar, rasmlar (faksimial aloqa) yoki qoʻzgʻaluvchan tasvirlar tarzida (televideniye) uzatilishi mumkin. Simli aloqada yer osti aloqa kabellari, signallarni elektron kuchaytirgichlar va boshqa apparatlardan foydalaniladi. Simli aloqa koʻpincha radioaloqa bilan birga qoʻllanadi.
Mavjud simsiz tarmoq texnologiyalari
Atigi o‘n yil avval ko‘p kompyuter foydalanuvchilari o‘z kompyuterlariga ulangan klaviatura, sichqoncha, tarmoq, printer, tovush kuchaytirgich va shunga o‘xshashlarning simlaridan “spagetti sho‘rvasi” bilan ishlar edilar. Bunga qo‘shimcha, ko‘pincha tarmoq qimmatga tushardi va devorlar, qavatlardan o‘tkazish muammosi yuzaga kelar edi. Bugun simsiz texnologiyalar kosmik tezlikda rivojlanmoqda, chunki simdan qutilish imkoni paydo bo‘ldi – yangi, tezkor simsiz texnologiyalar.
Mavjud simsiz tarmoqlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. Radioto‘lqinli texnologiyalar, shuningdek uyali aloqa texnologiyalari;
2. Infraqizil texnologiyalar;
3. Erusti va kosmik mikroto‘lqin texnologiyalari.
Radioto‘lqinlar, infraqizil va mikroto‘lqinlar ko‘rinadigan yorug‘lik, ultrabinafsha yorug‘lik, radioto‘lqin, infraqizil, rentgen nurlari, mikroto‘lqin va gamma-nurlarni o‘z ichiga oladigan elektromagnitli spektrning bir qismidir. Elektromagnitli radiatsiya yer atmosferasi va kosmos orqali is propagated.
Radioto‘lqinli texnologiyalar juda keng tarqalgan va tez ishlovchi simsiz tarmoq sohasida taqdim etilgan. Radioto‘lqin texnologiyalari 802.11 simsiz tarmoq standartlari va Bluetooth, HiperLAN kabi muqobil industry-endorsed approaches
WiMAX va HiperLAN simsiz mintaqaviy tarmoq texnologiyalarga misol bo‘la oladi. Uyali aloqa texnologiyalari, jumladan 3G va 4G, ham radioto‘lqin texnologiyalaridan foydalanadi.
Infraqizil texnologiyalar radio wave approaches dan farqli uncha mashhur emas. Infraqizil texnologiya ofis ichidagi aloqalar kabi qisqa masofadagi ulanishlarda foydalaniladi. Radioto‘lqinli ulanishlarda.
Radioto‘lqin texnologiyalari
Tarmoq signallari radioto‘lqin orqali uzatish mumkin, lekin tarmoq dasturlari yuqori chastotalar bilan ishlaydi. Misol uchun, hududdagi AM stansiyalar 1290 chastotalarda efirga uzatadi, bu esa 1290 kHz ma’noni beradi, chunki AM to‘lqinlar 535-1605 kHz oraliqda joylashadi. FM to‘lqinlar esa 88-108 MHz oraliqda joylashadi.
Radio tarmoq orqali uzatishda signal bir yoki ko‘p yo‘nalishda uzatilishi mumkin, bu esa ishlatilayotgan antenna turiga bevosita bog‘liq.
IEEE 802.11 protokoli asosidagi radioto‘lqinli tarmoqlar
Har xil turdagi radio to‘lqinlar ishlatiladi, lekin taklif etilgan \
Asosiy standart 802.11 edi (so‘ngidagi harflarsiz), lekin bugungi kunda keng tarqalgan standartlar – 802.11a, 802.11b, 802.11g, va 802.11n. 802.11ac va 802.11ad newer, emerging standards at this writing.
Ko‘p simsiz tarmoq foydalanuvchilari deploy IEEE 802.11 devices, chunki bu uskunalar do not rely on proprietary communications, which means that 802.11 devices from different vendors can be intermixed. CHunki 802.11 standartga mos uskunalar proprietar emas, turli ishlab chiqaruvchilar chiqargan uskunalar more likely to interoperate, and upgrades to newer wireless features are easier to implement. Thus, understanding the IEEE 802.11 standards for wireless networking and the devices that use these standards is important for designing wireless networks.
Simsiz tarmoq tashkil etuvchilari
Simsiz ulanish uchta asosiy tashkil etuvchidan iborat:
1. Qabul qiluvchi va uzatuvchi plata. 2. Ulanish nuqtasi. 3. Antennalar.
Qabul qiluvchi plata simsiz tarmoq platasi (Wireless NIC – WNIC) deb nomlanadi hamda OSI modelining Jismoniy va Ma’lumot uzatish pog‘onalarida faoliyat ko‘rsatadi. WNIC ichki PCI (Peripheral Computer Interface) yoki miniPCI, alohida CardBus yoki PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) kartasi yoki USB (Universal Serial Bus) ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.
Ko‘p WNIC Microsoft Network Driver Interface Specification – NDIS ga mos keladi. NDIS tarmoq drayverlari spetsifikatsiyasi hamda ko‘pgina tarmoq protokollari bilan ishlay oladigan tarmoq platalari drayverlarini yaratish va foydalanish uchun zarur ilova dasturlash interfeysi (Application Programming Interface – API)dir. API kabi NDIS tarmoq kommunikatsiyalarida ishlatiladigan kichik programmachalar yoki qism-programmalar kutubxonasiga ega. Bu programmalar kutubxonasi NDIS.SYS tizim fayli Simsiz tarmoqqa ulanish usullari Ulanish tezliklari
802.11 protokolning himoya usullari
Xavfsizlik simsiz tarmoqlarda kabelli tarmoqlar kabi zarur. Simsiz tarmoq ko‘payayotgan sababli uni buzish uchun uyushtirilayotgan hujumlar ham ortib boradi.
Hodiev Muqobil radioto‘lqin texnologiyalari
Bir qator tarmoqlar 802.11 protokoliga muqobil bo‘lgan radio to‘lqinlaridan foydalanadilar. Ular ichida eng mashhurlari Bluetooth va HiperLAN dir.
Bluetooth
HiperLAN
Infraqizil texnologiyalar
Simsiz ulanish nuqtalari
Statsionar simsiz ulanish nuqtalari
Mobil simsiz ulanish nuqtalari
Uyali aloqa tarmoqlari
Mikroto‘lqin texnologiyalari

16-mavzu Axborotni uzatishning simli usuli.