2Nomenklaturasi. Olinish usullari

4.KREMNIY ORGANIK BIRIKMALAR

Nomenklaturasi. Yuqoridagi metall–organik birikmalardan farq qilib, silan asosida nomlanadi.


^SiH4 ^{– silan SiH}3^{CI xlorsilan C}2^H5^SiH3 ^{– etilsilan C}2 ^H5^SiCI3 ^{etiltrixlorsilan
C}2 ^H5 ^SiH2 ^CH3 ^{– metiletilsilan (C}2 ^H5⁾2^SiCI2 ^{dietildixlorsilan}
Olinish usullari 1) Kremniyga katalizator ishtirokida galoid alkillar ta'sir ettirib, kremniy organik birikmalar hosil qilinadi:
2) Kremniyning galoidli birikmalariga Grinyar reaktivi ta'sir ettirilib, mono- , di-, tri - , tetra - , alkinsilanlar hosil qilinadi:

3.Vyurts reaktsiyasi yordamida monogaloid alkilsilanlardan Yuqori molekulyar magniy

- organik birikmalar hosil qilinadi:
^P3^{SiCl + 2Na + ClSiP}3 ^{→ P}3 ^{– Si – Si – P}3 <sup>+ 2NaCl


Fizikaviy va kimyoviy xossalari. Tetrametilsilan Si(CH</sup>3⁾4^{– rangsiz suyuqlik, suvdan} engil, qaynash temperaturasi 26^oS. Alkilxlorsilanlar ammiakning suvdagi eritmasida gidrolizlanib, gidroksil guruh tutgan kremniy–organik birikmalar– silanollar hosil qiladi:


^P3^{SiCI + NH}3 ^{+ H}2^{O → P}3^{SiOH + NH}4^{CI P}2^SiCI2 ^{+ 2NH}3 ^{+ 2H}2^{O → R2Si(OH)}2 ^{+ 2NH}4^CI
Silanollar spirtlarga qaraganda juda barqaror bo'lib, ikki molekulasidan bir molekula suv ajralib chiqib oddiy efirning tuzilishiga o'xshash birikmalar– siloksanlar hosil qiladi:
^2P3^{SiOH → P}3^{Si – O - Si P}3 ^{+ H}2^O

Kremniy-organik birikmalar kimyosini rivojlantirishda va bu birikmalarni birinchi bo'lib xalq xo'jaligining turli tarmoqlariga joriy etishda sovet ximigi K.A.Andrianov katta hissa qo'shgan. Masalan, silandiollarning molekulalari suv ajralib chiqish hisobiga o'zaro birikib polimer modda hosil qiladi.

^{HO – Si(CH}3⁾2 ^{– [O – Si(CH}3⁾2^{]n – O – Si(CH}3⁾2 ^{– OH}

Polimer moddaga trimetilxlorsilan qo'shish natijasida silikon kauchuk olinadi: ^(CH3⁾3^{Si – O – [- O – Si(CH}3⁾2^{]n – O – Si(CH}3^]3

Silikon issiqqa va past temperaturalarga chidamli bo'lib, elektr sanoatida, radiotexnikada va xalq xo'jaligining barcha tarmoqlarida keng qo'llaniladi.